Γιατί δεν μπορούμε να θυμηθούμε τα ονόματα;

Συμβαίνει συχνά να  συναντάμε κάποιον που είχαμε καιρό να δούμε, και να μην μπορούμε να θυμηθούμε το όνομα του. Ο λόγος είναι η δομή της μνήμης μας. Πολλές φορές ενώ μπορούμε να αναγνωρίσουμε το πρόσωπο ενός ατόμου καθώς και να θυμηθούμε άλλες λεπτομέρειες, όπως το πού και το πώς συναντηθήκαμε, εντούτοις το όνομα του μας διαφεύγει.

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε τις περισσότερες φορές είναι απλώς να συναρμολογήσουμε τα δεδομένα από ένα γεγονός του παρελθόντος. Για παράδειγμα, αν προσπαθήσουμε να θυμηθούμε τι φάγαμε πριν από μία εβδομάδα, πιθανώς θα μπορέσουμε να φανταστούμε τον εαυτό μας να κάθεται σε ένα τραπέζι με ένα πιάτο φαγητό μπροστά του. Ίσως επιπλέον  μπορέσουμε  να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας αν είμασταν μόνοι ή με άλλους, ή αν ήταν μια γιορτινή μέρα. Ωστόσο, ο εγκέφαλός μας προσφέρει μόνο μικρές πινελιές. Δεν δημιουργεί  ολοκληρωμένη την σκηνή όπως θα έκανε μία βιντεοκάμερα.

Πράγματι, ο εγκέφαλός μας δεν λειτουργεί όπως μια φωτογραφική μηχανή. Αποτελείται από δισεκατομμύρια νευρώνες που εκτελούν πολλές εργασίες, πέρα από το να θυμόμαστε. Ο εγκέφαλος κατά τη διαδικασία ανάκτησης της μνήμης,  μας εξαπατάει κατά κάποιο τρόπο, αφού συμπληρώνει ο ίδιος τα όποια κενά έχει για να δημιουργήσει το πιο πιθανό σενάριο.

Στο προηγούμενο παράδειγμα, ας θεωρήσουμε ότι θυμάστε ότι καθόσασταν γύρω από το τραπέζι της τραπεζαρίας με φίλους. Πιθανώς θαι συμπεράνετε ότι τρώγατε ψητό κοτόπουλο και πατάτες πουρέ που είναι το αγαπημένο σας μενού όταν έχετε καλεσμένους. Ο εγκέφαλός σας δεν έχει αποθηκεύσει την πλήρη εικόνα της βραδιάς, αλλά ενθυμούμενος απλώς ένα μέρος της βραδιάς, προσπαθεί να συμπεράνει τα υπόλοιπα δεδομένα, δημιουργώντας τελικά μια πλήρη εικόνα. Αυτή η διαδικασία της σύνδεσης των πληροφοριών είναι χρήσιμη για την πλήρωση των όποιων κενών. Ωστόσο, μπορεί να καταλήξει σε λανθασμένα συμπεράσματα, γεγονός που εξηγεί γιατί οι όποιες μαρτυρίες είναι πολύ επιρρεπείς σε λάθη.

Το πρόβλημα με τα ονόματα συμβαίνει γιατί συνήθως είναι αυθαίρετα. Το γεγονός ότι συναντήσατε τον Κώστα στη διάρκεια ενός αγώνα ποδοσφαίρου παιδιών, σημαίνει ότι πιθανότατα έχει και αυτός ένα παιδί στην ίδια ηλικία με τα δικά σας, πιθανότατα ζει στην ίδια περιοχή, και επιπλέον θα μπορούσε να έχει μια εργασία που είναι συνηθισμένη για τους κατοίκους της περιοχή σας. Όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν μια λογική εικόνα του Κώστα, αλλά από καμία από αυτές τις ενδείξεις δεν προκύπτει κάτι σχετικά με το όνομά του. Θα μπορούσε κάλλιστα να λέγεται Δημήτρης ή Γιώργος.

Καθώς μεγαλώνουμε και η μνήμη μας αρχίζει να λειτουργεί λιγότερο καλά, τα ονόματα είναι από τα πρώτα πράγματα που αρχίζουν να μας διαφεύγουν περισσότερο. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διάφορα κόλπα που θα μας βοηθήσουν να θυμόμαστε, όπως το να συνδέσουμε  το όνομα με ένα αντικείμενο που έχει παρόμοια λέξη. Όμως το καλύτερο είναι να έχουμε κατά νου ότι και οι άλλοι αντιμετωπίζουν ανάλογες δυσκολίες με τα ονόματα, έτσι ώστε να νιώθουμε μικρότερη αμηχανία όταν μας διαφεύγει κάποιο όνομα, και να ενοχλούμαστε λιγότερο όταν το δικό μας όνομα διαφεύγει από τους άλλους.

   Paul Reber, καθηγητής ψυχολογίας στο Northwestern University

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Που βρίσκεται η νοημοσύνη μας;

Τα τρία μέρη του εγκεφάλου μας: Σκέφτομαι-Πράττω-Είμαι

Παιχνίδια του μυαλού

Τι είναι μεγαλύτερο: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ή το σύμπαν;

Οι Παγίδες της Σκέψης

Πέντε μύθοι για τον ανθρώπινο εγκέφαλο