Μια από τις γνωστότερες παθογένειες που αντιμετωπίζουν γενικότερα οι κοινωνίες, αλλά και σε υπερθετικό βαθμό η ελληνική, είναι το πρόβλημα της συλλογικότητας.
Μια “εναλλακτική” οικονομολόγος ονόματι Elinor Ostrom, πήρε το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών το 2009, κάνοντας διάφορες μελέτες πάνω στις συλλογικές δράσεις , την αυτοοργάνωση και στο πως οι άνθρωποι γενικά συνεργάζονται μεταξύ τους.
Η ενδιαφέρουσα ερευνά της, την οποία και θα εξετάσουμε στη συνέχεια, εστιάζεται σε οργανισμούς εκτός κεντρικής εξουσίας (όπως οι συνεταιρισμοί ή οι “αυτοδιαχειριζόμενες” από τους εργαζομένους επιχειρήσεις) και κατέληξε σε μερικά πολύ χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τη βιωσιμότητα ή μη αυτών, καθώς και στην πορεία και προοπτική ενός τέτοιου συστήματος.
Τα συμπεράσματά της ισχύουν ανεξαρτήτως πολιτισμικού πλαισίου κι αφορούν σχήματα εκτός κρατικής παρέμβασης (στα οποία εκλείπουν οι παγιωμένες αγκυλώσεις του δημοσίου), οπότε θα μπορούσαμε να αντλήσουμε σκέψεις για τη δική μας “προβληματική κατάσταση” από ορισμένα ευρήματα της.
Η έρευνα ξεχώρισε 3 κύριους τύπους μελών που συμμετέχουν σε οργανισμούς εκτός κεντρικής εξουσίας:
Όταν σ΄έναν συνεταιρισμό πλειοψηφεί η πρώτη κατηγορία και επιπλέον διαθέτει αρκετά άτομα της τρίτης κατηγορίας, τότε ακόμη κι αν υπάρχουν μερικοί της δεύτερης κατηγορίας, ο συνεταιρισμός θα μακροημερεύσει και θα ευημερεύσει.
Όταν όμως τα άτομα από την δεύτερη κατηγορία είναι αρκετά και εκλείπουν άτομα από την τρίτη κατηγορία (ή είναι ελάχιστοι), τότε ο συνεταιρισμός θα οδηγηθεί σίγουρα στην αποτυχία.
Ας δούμε τώρα μερικά παραδείγματα από την Ελληνική πραγματικότητα.
Πρώτο και καλύτερο η μεγάλη αποτυχία του συνεταιριστικού κινήματος, που οφείλεται στην ύπαρξη πολλών αγροτών που ανήκαν στην δεύτερη κατηγορία. Πολλοί (ή αρκετοί) απ αυτούς προσπαθούσαν – και τελικά κατάφερναν- να ξεγελάσουν τον συνεταιρισμό ώστε ν καρπωθούν κάποιο βραχυπρόθεσμο κέρδος.
Πως; Ο κάθε έμπορος τους έπειθε (ή και τον έψαχναν…), προσφέροντας τους τα ανάλογα οικονομικά ανταλλάγματα, να του πουλάνε τα καλύτερα από τα προϊόντα τους, με αποτέλεσμα να παραδίδουν στον συνεταιρισμό τα “σκάρτα” ή “ελαττωματικά”. Έτσι αποκόμιζαν ένα πρόσκαιρο ατομικό όφελος, εις βάρος του συλλογικού καλού.
Παρόμοιο πρόβλημα είναι και η πρακτική της υπερβόσκησης (βλ. θεωρία του Garrett Hardin «Η Τραγικότητα των Κοινών») όπου κτηνοτρόφοι καταστρέφουν το βοσκοτόπι μόνο και μόνο για να μεγιστοποιήσουν το ατομικό τους συμφέρον εις βάρος των άλλων και τελικά και των ιδίων (υπόψη όταν υπερβοσκίζεται ένας βοσκότοπος , καθίσταται κατόπιν άγονος).
Αλλά κι όλοι αυτοί οι διοριζόμενοι – φυτευτοί (που απέτυχαν να εκλεγούν ως βουλευτές…) πολιτικοί διοικητές δημοσίων οργανισμών δεν τοποθετούσαν τόσα χρόνια το ατομικό τους συμφέρον πάνω από το συλλογικό; Πόσα παραδείγματα δημόσιων οργανισμών δεν γνωρίζουμε, οι οποίοι όντας προβληματικοί, με υπεράριθμο προσωπικό, κακοδιαχείριση, υπέρογκες δαπάνες, δημιουργούσαν (και συνεχίζουν ακόμη) ελλείμματα εις βάρος ολόκληρης της χώρας; (Δημόσιοι οργανισμοί που σημειωτέον είχαν επίσης στις τάξεις τους πολλούς rational egoists…και σχεδόν κανέναν willing punisher…)
Η αλυσίδα της καταστροφής συνεχιζόταν καθώς ο κάθε διοικητής με τη σειρά του και προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει την ατομική του ωφέλεια, δεν λάμβανε μέτρα ώστε να μην δυσαρεστήσει τον πολιτικό του προϊστάμενο, κι ο πολιτικός προϊστάμενος φοβόταν, με τη σειρά του, το πολιτικό κόστος και την μη επανεκλογή του, στραγγαλίζοντας έτσι τελικά σαν θηλιά τον οργανισμό.
Εξάλλου στην Ελλάδα της ατιμωρησίας ποτέ κανείς ουσιαστικά δεν επέρριψε σε κανέναν ευθύνη για τον απολογισμό (μόνο στους προυπολογισμούς φωνασκούν λαϊκίζοντας) , ενώ οι ελάχιστες εξαιρέσεις που προσπάθησαν ν αλλάξουν τους κανόνες και να τιμωρήσουν τους καιροσκόπους, αποβλήθηκαν από το σύστημα.
Εν κατακλείδι είναι εμφανές ότι στην ελληνική κοινωνία υπήρχε και υπάρχει μεγάλη έλλειψη ατόμων της 3ης κατηγορίας ( willing punishers – Εκούσιοι τιμωροί) και ταυτόχρονα υπεραριθμία της 2ης (rational egoists – Ορθολογικά εγωιστές)
***
Γιώργος Γιώτης
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Το δίλημμα του κρατουμένου και η προστασία του περιβάλλοντος
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…
