Φιλοσοφία
«Αυτή την ευτυχισμένη μέρα και συνάμα την τελευταία της ζωής μου σου γράφω αυτό το γράμμα. Η δυσουρία και οι πόνοι που συνοδεύουν τη δυσεντερία δεν απέχουν από την υπερβολή του μεγέθους τους. Αλλά σε όλα αυτά αντιπαραβάλλω τη χαρά της ψυχής (τὸ κατὰ ψυχὴν χαῖρον) μου όταν αναθυμούμαι τις περασμένες συζητήσεις μας.»
Επίκουρος, Επιστολή προς Ιδομενέα (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι 10.22)
Η ποίηση του Robinson μας φέρνει στο τώρα μας. Μας αναγκάζει να δούμε πού βρισκόμαστε. Να επιβιώσουμε (χάρις) στον δικό μας, φορητό παράδεισο.
Περισσότερα
«Όσοι ορθά φιλοσοφούν μελετούν τον θάνατο τους και ο θάνατος δεν τους φοβίζει όσο τους άλλους ανθρώπους» Πλάτωνας, Φαίδων 67e
«Επειδή δεν πρέπει μόνο να λέμε την αλήθεια αλλά και το αίτιο του ψεύδους (Ἐπεὶ δ᾽ οὐ μόνον δεῖ τἀληθὲς εἰπεῖν ἀλλὰ καὶ τὸ αἴτιον τοῦ ψεύδους).»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1154a22-23
Είναι ο τίτλος ποιήματος του Καβάφη που γράφτηκε το 1930 και περιγράφει την παρακμιακή σχέση συνενοχής κυβερνήτη και κυβερνωμένου. Ο πολίτης ενστερνίζεται την πολιτική σήψη, ενώ παράλληλα απαιτεί να ενσωματωθεί στο σύστημα για να απολαύσει κι αυτός όσα πιστεύει ότι δικαιούται.
«Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο το κράτος μπορεί να περιορίσει την ελευθερία ενός μέλους μιας πολιτισμένης κοινότητας ενάντια στη θέλησή του είναι για να μην προκαλέσει βλάβη σε άλλους. Δεν αποτελεί, όμως, επαρκή νομιμοποίηση ο περιορισμός της ελευθερίας του ατόμου για το δικό του καλό, σωματικό ή ηθικό».
Το περιοδικό Le Nouveau Magazine Litteraire την χαρακτήρισε ως τη μεγαλύτερη φιλόσοφο της εποχής μας μετά τον Χάμπερμας, ενώ το περιοδικό New Yorker σαν τη φιλόσοφο των συναισθημάτων.
Ο έπαινος, οι φιλοφρονήσεις, οι υποσχέσεις, τα δώρα, είναι τα όπλα με τα οποία μπορεί ένας πονηρός άνθρωπος να σας εξαπατήσει και να σας οδηγήσει εκεί που δεν θέλετε πραγματικά να πάτε. Όλοι έχουμε συναντήσει τέτοιους ανθρώπους, ειδικά πολιτικούς, που αγωνίζονται να μας πείσουν πως είναι φίλοι μας και θα εργαστούν για το καλό μας, αρκεί να τους εμπιστευτούμε. Στην πραγματικότητα, πολλοί από αυτούς, θέλουν απλώς να αρπάξουν την εξουσία για δικό τους όφελος. Σήμερα τους λέμε λαϊκιστές, στην αρχαία Ελλάδα τους έλεγαν κόλακες και δημαγωγούς.
Οι περισσότεροι φιλόσοφοι ζούσαν λιτά. Τα πάντα ήταν περιττά για αυτούς: εδέσματα, ενδύματα, πολυτελείς κατοικίες και ιδιοκτησίες. Σε αντίθεση με τους πολλούς, όπου τα πάντα θεωρούνται απαραίτητα για τον ευ ζην, οι φιλόσοφοι αρκούνταν στα λίγα και το διακήρυτταν με τον βίο τους. Δίχως να έχει δημιουργηθεί ακόμη η ανάγκη για οικολογικό κίνημα, συνειδητοποίησαν νωρίς ότι το να ζουν σε αρμονία με τη φύση, το «κατά φύσιν ζῆν», τους οδηγούσε στην ευδαιμονία.
Τι χρειάζεται για να εντρυφήσει κάποιος στη φιλοσοφία; Για τον Σενέκα τα πράγματα είναι απλά. Όλοι όσοι επιθυμούν είναι έτοιμοι να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή, ανεξαρτήτως εξωτερικών συνθηκών. Η πρακτική πλευρά της φιλοσοφίας είναι και η σημαντικότερη για τον Στωικό φιλόσοφο.
«Έλαβα την επιστολή σου όπου με παρακάλεσες να σου δείξω ποια άσκηση ή ποιες θεωρίες ή γνώμες (τίς ἄσκησις ἢ λόγοι τίνες ἢ δόγματα) με προετοίμασαν για να μην λυπάμαι ποτέ.»
Γαληνός, Περί αλυπίας, εισαγωγή (1)
Τίποτα δεν εμποδίσει να σκεφθούμε την ηδονή και ακριβώς αυτό προτείνει ο Aurélien Robert διευθυντής ερευνών στο Γαλλικό Ίδρυμα Ερευνών και ειδικός στην μεσαιωνική φιλοσοφία (γεν. 1977) σε ολόκληρο το βιβλίο του “Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ στην Κόλαση, αίρεση, αθεΐα και ηδονισμός τον Μεσαίωνα”. Ο ερευνητής μας προσκαλεί σε ένα μακρύ φιλοσοφικό ταξίδι επειδή δεν πρόκειται μόνο να περιγράψει ένα φιλοσοφικό σύστημα που ανάγεται στην Αρχαιότητα αλλά επίσης να καταλάβει την επανάληψη του, από την εμφάνιση του μέχρι την Αναγέννηση.
Στην καθημερινή γλώσσα, η λέξη “ψυχή” εμφανίζεται παντού. Μπορούμε να μιλήσουμε για μια τεράστια, άψυχη εταιρία ή να περιγράψουμε έναν αθλητή ως “καρδιά και ψυχή” της ομάδας του. Η μουσική soul μας κάνει να λικνιζόμαστε. Θέλουμε τον εραστή μας, ψυχή τε και σώματι. Σε κάθε περίπτωση, η “ψυχή” σημαίνει βαθιά αίσθηση και βασικές αξίες. “Τα συναισθήματα αποτελούν τη βάση γι’ αυτό που οι άνθρωποι έχουν περιγράψει εδώ και χιλιετίες ως… ψυχή ή πνεύμα”, αναφέρει εκτενώς ο νευροεπιστήμονας Αντόνιο Νταμάσιο στο πρωτοποριακό βιβλίο του Descartes’ Error (1994).
Μαθήματα συμπεριφοράς μέσα στην πανδημία, από τον Ρωμαίο ποιητή Λουκρήτιο, θαυμαστή του Επίκουρου, από το αριστουργηματικό του ποίημα “Περί της φύσεως των πραγμάτων”, που είναι ύμνος στην ελευθερία από τα δεσμά της θρησκείας, του φόβου, των παθών, της δεισιδαιμονίας και της άγνοιας.
Οι ψευδείς ειδήσεις κι ο τρόπος που εξαπλώνονται στα μέσα ενημέρωσης αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες απειλές της σύγχρονης κοινωνίας. Η ποσότητα των δημοσιευμάτων που σκόπιμα παραπληροφορούν είναι τόση μεγάλη, ώστε να τίθεται θέμα προσβολής της δημοκρατίας.
Τέσσερις διδακτικές προσεγγίσεις της Επικούρειας φιλοσοφίας σε παιδιά ηλικίας 6-12 χρόνων
«Τα αληθή και τα δίκαια είναι από τη φύση τους ανώτερα από τα αντίθετά τους» Αριστοτέλης, Ρητορική 1355a 22[1]
Το υποτιθέμενο δικαίωμα του συνειδητά ανίδεου να πιστεύει ό,τι θέλει, αγνοώντας ότι τα δικαιώματα έχουν όρια και ευθύνες.
