V.S. Ramachandran- Το «φάντασμα» μέσα μας


Ένας ευφυέστατος «Σέρλοκ Χόλμς» της νευροεπιστήμης περιγράφει τα πιο παράξενα κλινικά περιστατικά που έχει διαγνώσει, αλλά και τα κρυφά μυστικά που τα περιστατικά αυτά μας αποκαλύπτουν για τη φύση του ανθρώπου και του νου.

Το μέσα, το έξω, αλίμονο, το επάνω και το κάτω, όλα παιχνίδια μαγικού δεν είναι φαναριού; Ο Ήλιος είναι το κερί κι εμείς ολόγυρά του ωσάν σκιές γυρίζουμε ονείρου θλιβερού Ρουμπαγιάτ (τετράστιχα) του Ομάρ Καγιάμ

Αγαπητέ μου Γουότσον, γνωρίζω ότι μοιράζεσαι την αγάπη μου για καθετί που είναι παράξενο και έξω από τις συμβάσεις και τη μονότονη ρουτίνα της καθημερινής ζωής. Σέρλοκ Χολμς

Ένας άνδρας που φορεί έναν τεράστιο σταυρό στολισμένο με πετράδια, κρεμασμένο από μια χρυσή αλυσίδα, κάθεται στο γραφείο μου και μου μιλά για τις συζητήσεις του με τον Θεό, το «αληθινό νόημα» του κόσμου και τη βαθύτερη αλήθεια πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτωνø συνεχίζοντας, λέει ότι το Σύμπαν κατακλύζεται από πνευματικά μηνύματα, αν, απλώς, αφήσεις τον εαυτό σου να τα συλλάβει. Ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στο ιστορικό του, προσέχω ότι πάσχει από ψυχοκινητική επιληψία (του κροταφικού λοβού) από τα πρώτα εφηβικά του χρόνια, δηλαδή από τότε που ο «Θεός άρχισε να του μιλά». Έχουν, άραγε, σχέση οι θρησκευτικές αυτές εμπειρίες με τους παροξυσμούς του κροταφικού του λοβού;

Ένας ερασιτέχνης αθλητής έχασε το χέρι του σε ένα ατύχημα με τη μοτοσυκλέτα, εξακολουθεί, όμως, να αισθάνεται ένα «χέρι-φάντασμα» και, επί πλέον, να αισθάνεται έντονα ότι το χέρι που έχασε κινείται. Ο άνθρωπος αυτός είναι σε θέση να κινεί το χέρι που του λείπει στον αέρα, να «ακουμπά» διάφορα πράγματα, ακόμη και να «κρατά σφιχτά» ένα φλιτζάνι καφέ. Αν του τραβήξω απότομα το φλιτζάνι, ουρλιάζει από πόνο. «Ωχ! Το νιώθω να αποχωρίζεται από τα δάχτυλά μου», λέει μορφάζοντας.

Μια νοσοκόμα έχει μια ενοχλητική, μεγάλη, τυφλή κηλίδα στο οπτικό της πεδίο. Κατάπληκτη, βλέπει συχνά κινούμενα σχέδια να χοροπηδούν μέσα στην κηλίδα αυτή. Όταν με κοιτάζει, καθώς κάθομαι απέναντί της, βλέπει τον Μπαγκς Μπάνυ, τον Έλμερ ή τον Ρόουντ Ράνερ στα γόνατά μου. Άλλες φορές η γυναίκα αυτή βλέπει γνωστούς της ανθρώπους να παίρνουν τη μορφή κινούμενων σχεδίων.

Μια καθηγήτρια έπαθε εγκεφαλικό αγγειακό επεισόδιο, που προκάλεσε παράλυση του αριστερού ημιμορίου του σώματός της. Εν τούτοις, η καθηγήτρια αυτή επιμένει ότι το αριστερό της χέρι δεν είναι παράλυτο, όταν την ρώτησα κάποτε σε ποιον ανήκει το χέρι που βρίσκεται δίπλα της, ισχυρίστηκε ότι ανήκει στον αδερφό της.


Μια βιβλιοθηκονόμος από τη Φιλαδέλφεια έπαθε εγκεφαλικό αγγειακό επεισόδιο, σε διαφορετική περιοχή του εγκεφάλου, που την έκανε να γελά ασταμάτητα. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μία ολόκληρη ημέρα, ώσπου η ασθενής πέθανε, κυριολεκτικά, από τα γέλια.

Τέλος, ο Άρθουρ, ένας νεαρός που τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι σε αυτοκινητικό ατύχημα ισχυρίστηκε αμέσως μετά ότι ο πατέρας του και η μητέρα του ήταν σωσίες που έμοιαζαν απόλυτα με τους πραγματικούς του γονείς. Ο Άρθουρ αναγνώριζε τα πρόσωπα των γονιών του, όμως τού φαίνονταν παράξενα, άγνωστα. Ο μόνος τρόπος για να κατανοήσει ο Άρθρουρ την κατάστασή του ήταν να θεωρήσει τους γονείς του απατεώνες.

Κανένας από τους ανθρώπους αυτούς δεν είναι «τρελός», το να στείλουμε τους ασθενείς αυτούς στον ψυχίατρο θα ήταν χάσιμο χρόνου. Αντίθετα, όλοι τους είχαν υποστεί βλάβη σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, η οποία προκαλεί αλλόκοτες αλλά πολύ χαρακτηριστικές αλλαγές στη συμπεριφορά.

Οι άνθρωποι αυτοί ακούν φωνές, νιώθουν τα μέλη που τους λείπουν, βλέπουν πράγματα που κανένας άλλος δεν βλέπει, αρνούνται τα αυτονόητα και έχουν μεγάλες και ασυνήθιστες απαιτήσεις από τους ανθρώπους και από τον κόσμο στον οποίο ζούμε όλοι μας ωστόσο, συνήθως έχουν διαύγεια, είναι λογικοί και δεν είναι περισσότερο τρελοί από εσάς και από εμένα. Αν και τέτοιες αινιγματικές διαταραχές, με τα χαρακτηριστικά που περιγράφηκαν προηγουμένως, κίνησαν την περιέργεια και προβλημάτισαν τους γιατρούς σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, καταγράφονταν, συνήθως, ως αξιοπερίεργα περιστατικά μεμονωμένα περιστατικά που τοποθετούνται σε ένα συρτάρι με την ένδειξη «αρχειοθετημένο και παραγεγραμμένο».

Οι περισσότεροι νευρολόγοι που παρακολουθούν τέτοιους ασθενείς δεν πολυενδιαφέρονται να ερμηνεύσουν την παράξενη συμπεριφορά των ασθενών τους. Επιδίωξη των νευρολόγων είναι να ανακουφίσουν τους ασθενείς από τα συμπτώματα και να τους θεραπεύσουν και όχι, απαραιτήτως, να ερευνήσουν βαθύτερα ή να μάθουν πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος.

Συχνά, οι ψυχίατροι ανακαλύπτουν σκόπιμα θεωρίες για περίεργα σύνδρομα, θεωρώντας ότι οι παράξενες καταστάσεις απαιτούν εξίσου παράξενες ερμηνείες. Έτσι, τα ασυνήθιστα συμπτώματα αποδίδονται στον τρόπο που μεγάλωσε ο ασθενής (κακές σκέψεις από την παιδική ηλικία) ή ακόμη και στη μητέρα του (κακή ανατροφή).

Στο βιβλίο Φαντάσματα στον εγκέφαλο διατυπώνεται η αντίθετη άποψη. Οι ασθενείς, την ιστορία των οποίων θα διαβάσετε με λεπτομέρειες, είναι οι οδηγοί μας στις εσωτερικές διεργασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου του δικού σας και του δικού μου. Απέχοντας πολύ από το να θεωρηθούν παράξενα περιστατικά, τα σύνδρομα που θα περιγράψουμε απεικονίζουν θεμελιώδεις αρχές για τον τρόπο λειτουργίας του νου και του εγκεφάλου ενός υγιούς ατόμου, φωτίζοντας τη φύση της εικόνας του σώματος, της ομιλίας, του γέλιου, των ονείρων, της κατάθλιψης και άλλων χαρακτηριστικών της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί ορισμένα ανέκδοτα είναι αστεία και άλλα όχι, γιατί κάνουμε τόσο θόρυβο όταν γελούμε, γιατί έχουμε την τάση να πιστεύουμε ή να μην πιστεύουμε στον Θεό και γιατί έχουμε ερωτικά συναισθήματα όταν κάποιος πιπιλίζει τα δάχτυλα του ποδιού μας;Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τώρα είναι δυνατόν να δώσουμε επιστημονικές απαντήσεις σε ορισμένα, τουλάχιστον, από τα ερωτήματα αυτά.

Πράγματι, με τη μελέτη των συγκεκριμένων ασθενών, είναι δυνατόν να εγκύψουμε ακόμη και σε βαθυστόχαστα «φιλοσοφικά» ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου: Γιατί παραμένει κανείς το ίδιο πρόσωπο στον χώρο και στον χρόνο και τί προκαλεί την ενότητα της υποκειμενικής εμπειρίας; Τί σημαίνει να παίρνουμε μια απόφαση ή να θέλoυμε να κάνουμε μια πράξη; Και, πιο γενικά, με ποιον τρόπο η δραστηριότητα μικροσκοπικών ποσοτήτων πρωτοπλάσματος στον εγκέφαλο οδηγεί στη συνειδητή εμπειρία;

Οι φιλόσοφοι αρέσκονται να συζητούν τέτοια θέματα, μόλις τώρα όμως αρχίζει να φαίνεται καθαρά ότι τέτοια ερωτήματα είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν πειραματικά. Φέρνοντας τους ασθενείς αυτούς από την κλινική στο εργαστήριο, είναι δυνατόν να διεξαχθούν πειράματα τα οποία θα μας βοηθήσουν να αποκαλύψουμε σε βάθος τη δομή του εγκεφάλου.

Πράγματι, είναι δυνατόν να συνεχίσουμε από εκεί που σταμάτησε ο Ζίγκμουντ Φρόυντ, μπαίνοντας σε αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί εποχή της πειραματικής επιστημολογίας (της μελέτης του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος αναπαριστάνει τη γνώση και τις πεποιθήσεις) και της γνωστικής νευροψυχιατρικής (του σημείου επαφής μεταξύ των νοητικών και των φυσικών δυσλειτουργιών του εγκεφάλου) και να αρχίσουμε να πειραματιζόμαστε με τα συστήματα της πίστης, της συνείδησης, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του νου και του σώματος και με άλλα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

***

V. S. Ramachandran & Sandra Blakeslee – Φαντάσματα στον εγκέφαλο – Ερευνώντας τα μυστήρια του νου. Εκδότης: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1 σχόλιοΣχολιάστε