Αβικέννας – O μεγαλύτερος γιατρός μετά τον Γαληνό

Ο Αβικέννας γεννήθηκε το 980 στη Σαμαρκάνδη και ήταν ο γιος ενός Πέρση φοροσυλλέκτη. Παιδί ακόμα επέδειξε εξαιρετικές ικανότητες και, στην ηλικία των δέκα ετών, όπως λέγεται, ήταν σε θέση να απαγγέλλει ολόκληρο το Κοράνι από στήθους.


Οι πνευματικές του ικανότητες κίνησαν γρήγορα το ενδιαφέρον και, μετά τις σπουδές στο Ισπαχάν και την Τεχεράνη, προσελήφθη από διάφορους μουσουλμάνους ηγεμόνες, πολλές φορές με το αξίωμα του βεζίρη. Το «επάγγελμα» αυτό ήταν σχεδόν πάντα άκρως επικίνδυνο, πολλώ δε μάλλον κατά την εποχή της παρακμής και του κατακερματισμού της Αραβικής Αυτοκρατορίας.

Ο Αβικέννας βίωσε τους συνήθεις επαγγελματικούς κινδύνους που εγκυμονεί η πολιτική ζωή στη Μέση Ανατολή: πάνω από μια φορά διέφυγε παρά τρίχα τη θανατική) καταδίκη, έπεσε θύμα απαγωγών για λύτρα και πέρασε αρκετές περιόδους της ζωής του στα μπουντρούμια ή κρυβόμενος.

Τότε, όμως, όπως και σήμερα εξάλλου, υπήρχαν και οι ανταμοιβές: ο Αβικέννας πέρασε μια ζωή μες στη φήμη, τα πλούτη, τις αμέτρητες γυναίκες και, προφανώς, τις αναρίθμητες συζύγους. Παρά δε το γεγονός της απαγόρευσης του κρασιού από το Κοράνι, λέγεται πως ο Αβικέννας ευφράνθηκε κατά κόρον το κρασί στη διάρκεια της ζωής του.

Παραμένει μυστήριο το πώς, ανάμεσα σε όλα αυτά, τα κατάφερνε και ξέκλεβε χρόνο για τις σε βάθος και σε πλάτος πνευματικές του ενασχολήσεις. Ίσως, τότε, οι πρωθυπουργοί που έκαναν μεγάλη ζωή να μην προσποιούνταν ότι πέθαιναν στη δουλειά.

Στα επιστημονικά του γραφτά ο Αβικέννας υποστήριζε ότι ένα σώμα, στο βαθμό που δεν ασκείται καμία εξωτερική δύναμη πάνω του, μένει ακίνητο στο ίδιο σημείο ή συνεχίζει να κινείται ευθύγραμμα με την ίδια ταχύτητα. Πρόκειται για τον πρώτο νόμο της κίνησης, και διατυπώθηκε εξακόσια χρόνια πριν από τον Νεύτωνα.


Επισήμανε ακόμη τους ακατάλυτους δεσμούς ανάμεσα στην κίνηση και το χρόνο, χρησιμοποιώντας υποβλητικές ποιητικές εικόνες. Αν κάθε επιμέρους αντικείμενο στον κόσμο ήταν ακίνητο, τότε ο χρόνος θα στερείτο νοήματος. (Έπρεπε να εμφανισθεί ο Αϊνστάιν για να αποδειχθεί και μαθηματικά το αλληλένδετον του χώρου με το χρόνο.)

Η εισαγωγή στον Κανόνα του Αβικέννα, από χειρόγραφο του 16ου αι

Στην ιατρική, ο Αβικέννας θεωρείται ως ο μεγαλύτερος γιατρός μετά τον Γαληνό, που ήταν η μεγαλύτερη διάνοια των ρωμαϊκών χρόνων σε αυτό το πεδίο, και τον Χάρβεϊ, που έμελλε να ανακαλύψει την κυκλοφορία του αίματος το δέκατο έβδομο αιώνα.

Η ειδημοσύνη του Αβικέννα εκπορευόταν άμεσα από την απόκρυφη αλχημιστική γνώση που είχε κληρονομήσει από τον Αλ-Ράζι, καθώς και από τις δικές του αλχημιστικές έρευνες. Πίστευε, όπως κι ο Αλ-Ράζι, ότι η ιατρική ήταν επιστήμη. Κατά την άποψή του, τα χημικά ή τα ορυκτά φάρμακα ήταν πολύ ανώτερα από τα βότανα και τις δεισιδαιμονίες που κυριαρχούσαν από αμνημονεύτων χρόνων. Ο Αβικέννας είχε συντάξει έναν μακρύ κατάλογο χημικών ουσιών, την επήρειά τους όταν χορηγούνταν ως φάρμακα, καθώς και των ασθενειών που ήταν σε θέση να θεραπεύσουν. Αυτή η φαρμακοποιία (στα ελληνικά πέρασε -με το όνομα «Κανών») έγινε σύντομα αποδεκτή ως το πρότυπο έργο σε σχέση με αυτό το αντικείμενο.

Το επιστημονικό και το φιλοσοφικό έργο του Αβικέννα κατά περιόδους περιοριζόταν εξ ανάγκης, λόγω γεγονότων πολιτικής φύσεως. Όντας βεζίρης, έπεσε στη δυσμένεια του Σάχη της Περσίας, αλλά κατόρθωσε να σώσει τη ζωή του κρυβόμενος. Επανεμφανίσθηκε μόνο όταν ο σάχης αρρώστησε βαριά και οι γιατροί της αυλής, σε απόγνωση, υποστήριξαν πως μόνον ο Αβικέννας θα μπορούσε να του σώσει τη ζωή. Έτσι, η παρουσία του Αβικέννα ήταν πλέον πολύ σημαντική και έλαβε διαβεβαιώσεις για την ασφάλειά του.

Όταν ο σάχης ηττήθηκε στον πόλεμο κατά κράτος, το μυαλό του Αβικέννα θεωρήθηκε ως αναπόσπαστο μέρος των λαφύρων και, παρά το γεγονός ότι είχε διευθύνει την πολεμική προσπάθεια της Περσίας, υποχρεώθηκε αμέσως να αρχίσει να εργάζεται για τον εχθρό. (Πρόκειται για ένα πρώιμο παράδειγμα μιας παράδοσης που δεν έπαψε να ευδοκιμεί μέχρι και το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να πιάσουν και να βάλουν στη δούλεψή τους Γερμανούς που έκαναν έρευνες στην πυραυλική επιστήμη, παρά το γεγονός της συνεργασίας τους με τους Ναζί.)

Στο μεταξύ, εξακολουθούσε όσο καλύτερα μπορούσε να διευρύνει τη φιλοσοφική του σκέψη. Αυτή, όπως και η χημεία του, βασιζόταν στις εσφαλμένες αντιλήψεις του Αριστοτέλη. Συναντούσε δε κάποια επιπλέον εμπόδια λόγω των θεωρητικών σχημάτων που επέβαλλε ως προϋποθέσεις η διαρκώς ισχυροποιούμενη ισλαμική ορθοδοξία. Χωρίς αυτό το στενό κορσέ, ο Αβικέννας θα μπορούσε κάλλιστα να είχε αναπτύξει μια πραγματικά πρωτότυπη φιλοσοφία. Τη δίψα του για φιλοσοφική και επιστημονική γνώση την κινούσε μια πολύ σύγχρονη αίσθηση της υπαρξιακής «απορίας», όπως διαφαίνεται και από την ποίησή του:

Μακάρι να -μπορούσα ποιος είμαι να μάθω,

Στον κόσμο τι είναι αυτό που ζητώ.

Παρά το ότι επικαλείται άγνοια, ο Αβικέννας δεν ήταν από εκείνους που ανέχονται με ευχαρίστηση τη βλακεία, η δε δηκτικότητα του χαρακτήρα του δεν του χάρισε και πολλούς φίλους. Απέρριψε ακόμη και τα γραφτά του μέντορά του στην ιατρική, του Αλ-Ράζι, ισχυριζόμενος ότι ο συγγραφέας του θα είχε πράξει καλύτερα αν είχε περιορισθεί στην «ανάλυση των ούρων και των κοπράνων».

Ο Αβικέννας πέθανε το 1037, μάλλον δηλητηριασμένος.

Μέσα σε λίγα χρόνια, τα φιλοσοφικά και τα ιατρικά έργα του Αβικέννα κυκλοφόρησαν ευρέως από άκρη σε άκρη σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Ένα αντίγραφο από τον Κανόνα του βρέθηκε πολύ μακριά, στη μεγάλη βιβλιοθήκη του Τολέδο, όταν οι Ισπανοί ανακατέλαβαν την πολιτεία από τους Άραβες, το 1095.

Αλλά και ακόμη πιο πριν, τα μυστικά του είχαν εισαχθεί λαθραία στην Ευρώπη από τον Κωνσταντίνο τον Αφρικανό – μία από τις μορφές εκείνες που εισβάλλουν απότομα στη σκηνή της ιστορίας και το όνομά τους συνδέεται με μια αξιοσημείωτη ενέργεια, καθώς και κάποια λίγα γεγονότα που υπαινίσσονται, όμως, και πολλά άλλα, αφήνοντας σε μας να φανταστούμε το μυθιστόρημα μιας ζωής.

Ο Κωνσταντίνος ο Αφρικανός γεννήθηκε μουσουλμάνος, στην Καρχηδόνα κατά πάσα πιθανότητα, και σπούδασε στη Βαγδάτη. Μία ωραία πρωία, όλως μυστηριωδώς, έκανε την εμφάνισή του στην ιατρική σχολή του Σαλέρνο, κουβαλώντας μαζί του ένα αντίγραφο της φαρμακοποιίας του Αβικέννα. Αφού μετέφρασε το έργο σε κάτι λατινικά δίχως πολλές αξιώσεις, έγινε χριστιανός μοναχός στο Μόντε Κασίνο, όπου και πέθανε το 1087. Στους αμέσως επόμενους αιώνες, το έργο του Αβικέννα έμελλε να είναι το ιατρικό κείμενο με τη μεγαλύτερη απήχηση στην Ευρώπη, ένα έργο που λειτούργησε ως πρόδρομος για τη σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη.

mentelegief

Απόσπασμα από το βιβλίο “Το όνειρο του Μεντελέγιεφ” του Paul Strathern

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Ο Αλ-Ράζι και το μυστικό των μυστικών

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -