Η Ευθύνη του πολίτη και η μικροκοινωνική της διάσταση

Tradeshow exhibition


Ποια είναι η αναγκαία ευθύνη του σημερινού ανθρώπου και πολίτη, για να αντιμετωπίσει τα αδιέξοδα;

Πολλοί θεωρούν ότι αυτή η ευθύνη περιγράφεται κυρίως ή μοναδικά σε επίπεδο μικροκοινωνικό, δηλαδή σχεδόν εξαντλείται στην κοινωνική αλληλεγγύη. Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι αναγκαίο μέρος της ευθύνης, αλλά θα έπρεπε να είναι τόσο αυτονόητη ώστε να μη μας απασχολεί πλέον ως κάτι που πρέπει να κάνουμε, δηλαδή να είναι ήδη πραγματωμένη και να στρεφόμαστε σε άλλα αίτια της κρίσης, πιο σύνθετα και βαθύτερα.

Όταν αντιμετωπίζουμε μία οποιαδήποτε μείζονα κρίση μόνον με τέτοιο μικροκοινωνικό τρόπο, είναι σαν να έχουμε αποφασίσει να παραμείνουμε μέσα στην κρίση, χωρίς να την αντιμετωπίζουμε στο πεδίο των αιτίων της, και να προσπαθούμε απλώς να απαλύνουμε την οδύνη σαν αποτέλεσμά της. Σκεπτόμαστε ότι, εφ’ όσον μια τέτοια κοινωνική ανιδιοτέλεια ήταν πάντα ζητούμενο, το να την εκφράζουμε τώρα δείχνει υπέρβαση του εαυτού μας και ότι κάνουμε το μέγιστο δυνατό.

Είναι όμως έτσι; Είναι αυτός ο υπεύθυνος πολίτης; Ο καλοσυνάτος άνθρωπος που στην ώρα της κρίσης περιθάλπει κάποιους συνανθρώπους του, μοιράζοντας ελπίδες αλλά χωρίς οράματα, χωρίς θεμελιωμένη γνώση για τα αίτια, χωρίς θέληση να τα θεραπεύσει και χωρίς διάθεση να συμμετάσχει στη διαμόρφωση του μέλλοντος, απλώς ελπίζοντας πως αλληλοβοηθούμενοι θα επιβιώσουμε για να ζήσουμε μετά από μια θαυματοποιό συγκυρία που θα εξαφανίσει τους κινδύνους που μας απειλούν; Αυτή είναι μεγάλη ειρωνεία για τον υπεύθυνο πολίτη.

Απαιτείται το μέγιστο και εμείς μένουμε ικανοποιημένοι ανώριμα με το ελάχιστο. Θέλουμε όμως πραγματικά να είμαστε υπεύθυνοι άνθρωποι;

luca-pierro-01

Η υπευθυνότητα προϋποθέτει ύπαρξη και άλλων ανθρώπων που σαν σύνολο απαρτίζουν μεγάλες κοινωνίες, τα κράτη. Στα κράτη ο άνθρωπος είναι πια πολίτης. Ποια είναι η έννοια του υπεύθυνου πολίτη;

Να είναι ενεργός και σωστός πολίτης -βέβαια οι λέξεις έχουν τόσο τυποποιηθεί που έχασαν πια το νόημά τους διαστρεβλωμένο σε μια παθητική υπακοή. Φυσικά, η υπαρκτή πολιτική πάντοτε εμπόδιζε τους πολίτες να αναλάβουν ευθύνες στο πολιτικό γίγνεσθαι, για να μη συμμετέχουν στην άσκηση και στον έλεγχο της εξουσίας. Όμως και οι “πολίτες” πάντα επιθυμούσαν διακαώς τον εφησυχασμό στην ατομική τους ζωή, επαφιέμενοι σε έναν φορέα εξουσίας που θα τους απάλλασσε από το συγκεκριμένο βάρος της συμμετοχής στα κοινά.

Πάντως, ενεργός είναι ο πολίτης που ενδιαφέρεται και δρα για τα κοινά και σωστός εκείνος που η δράση του και το κίνητρό του είναι για το όφελος όλων συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του. Ο κάθε πολίτης είναι τρόπον τινά εκπρόσωπος των δικαίων όλων των άλλων. Μια τέτοια προοπτική δεν πηγάζει από κάποιο συναίσθημα ή συμφωνία μεταξύ των ανθρώπων, αλλά από μία προσήλωση στις μεγάλες αξίες. Αυτή η προσήλωση δεν είναι μία ψυχρή κατανόηση της ανάγκης, μία θεωρητική ιδιορρυθμία, αλλά ακριβώς η αναγνώριση της ενυπάρχουσας αξίας στον καθένα και στο καθετί. Γι’ αυτό η υπευθυνότητα του πολίτη είναι ένα θεμελιώδες σημείο για την αληθινή δημοκρατία.


Το πρόβλημα της υπευθυνότητας του ανθρώπου ως πολίτη έγκειται στο ότι η ευθύνη αυτή ανιχνεύεται σε διάφορα επίπεδα του δικού του ψυχισμού, τον οποίο όμως ο ίδιος θέλει να αφήσει ανέπαφο. Το κυρίαρχο πρότυπο της ζωής είναι απόλυτα ιδιωτικό, δεν επιδέχεται άλλους στη σφαίρα επιρροής του, εκτός αν είναι για το ίδιο αναγκαίοι. Ενώ, αντιθέτως, η προσοχή στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι απαιτεί αποκέντρωση από τον εαυτό όπως προσδιορίζεται ως τώρα και ένα διαφορετικό πρότυπο, ένα όραμα για τον ίδιο τον άνθρωπο πέραν των κοινωνικών ειδώλων. Χωρίς μια έναρξη τέτοια δεν είναι δυνατή μια τέτοια υπευθυνότητα.

Έτσι, ενώ τα καθημερινά πρότυπα είναι κυρίως ατομιστικά, τα υψηλότερα πρότυπα παραμένουν στα βιβλία και στις θεωρίες κατάλληλα μόνον για ήρωες που θα έλθουν να σώσουν τον κόσμο -έστω και αν στην ανάγκη και ορισμένοι καθημερινοί άνθρωποι γίνονται ήρωες, αλλά τόσο παροδικά! Σαν να υπάρχουν αυτοί που πρέπει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες και αυτοί που θα αποτελούν τους λήπτες των δώρων. Στο τέλος, όμως, τι γίνεται;

Έρχονται κάποιοι που αναλαμβάνουν μεν τις κοινωνικές  ευθύνες αλλά για χάρη του δικού τους εαυτού, η δραστηριότητά τους υποκινείται από  υπέρμετρη φιλοδοξία και διαστρεβλώνουν το νόημα της ευθύνης -και ξέρουμε ότι η φιλοδοξία είναι η κυριότερη δύναμη που βγάζει έναν άνθρωπο από την αδράνειά του. Τέτοια είναι η κοινωνική ιστορία και κυρίως η πολιτική. Αυτή όμως η δραστήρια φιλοδοξία είναι μία αδράνεια ακόμη πιο βαθιά από την προηγούμενη, γιατί επιδεικνύει δραστηριότητα, για να πετύχει το αμετάτρεπτο της συνείδησης στον βαθύτερο πυρήνα της.

Δηλαδή, υπάρχει ο ιδιοτελής εαυτός που επιδιώκει κυριαρχία, μέσω της οποίας αποφεύγει να βιώσει τις ίδιες ανάγκες με τους υπολοίπους και με τον τρόπο αυτό δεν χρειάζεται να θεραπεύσει τα αίτια της κατάστασής του παραμένοντας ως έχει. Στην περίπτωση αυτή η φιλοδοξία εκτρέπει τον σκοπό του κοινωνικού ενδιαφέροντος σε ιδιωτικό σκοπό με συνέπεια τη βαθύτερη διόγκωση της αντικοινωνικής ιδιώτευσης.

Η φύση της ευθύνης είναι όχι μόνον κοινωνικο-πολιτικό ζήτημα αλλά κυρίως φιλοσοφικό και απαιτεί ιδιαίτερη ανάλυση. Αν  μάλιστα αυτή η ευθύνη πρέπει να επεκταθεί σε επίπεδο παγκόσμιο, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα.

Το να μιλήσει κανείς για την ευθύνη είναι σχεδόν ανυπέρβλητο, γιατί είναι τόσο μακριά από τα ισχύοντα κοινωνικά πρότυπα που τα πάντα την αντιστρατεύονται. Ωστόσο, στις μεγάλες κρίσεις δίνονται τέτοιες νύξεις από τα ίδια τα πράγματα και από το τι θα ήθελε ο καθένας να πράξουν οι άλλοι για την ασφάλειά του, ιδιώτες, κοινωνία, έθνη και κράτη. Οι νύξεις υπάρχουν παντού και εντείνονται συνεχώς, αρκεί να θέλει κανείς να τις δει.

Ιωάννα Μουτσοπούλου
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων

(solon.org.gr)

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Η απώλεια της ιδιότητας του πολίτη

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

6 CommentsΣχολιάστε

  • Αγαπητή κυρία Μουτσοπούλου μαζί με το ευχαριστώ για την εξαιρετική ανάλυση της ευθύνης ήθελα να σας περιγράψω για το περιστατικό που μου συνέβη πριν λίγο και νομίζω ότι συνδέεται με το θέμα σας :

    quote
    Στις 12, πριν λίγο, ήμουν στην οδό Πανόρμου περιμένοντας ένα φίλο μου.

    Κοιτώντας χαλαρά και λίγο μακρύτερά μου σε απόσταση 100 μέτρων βλέπω ένα ασθενοφόρο (έχω τον αριθμό του) να προσπαθεί να κάνει αριστερά έχοντας σταματήσει, σε αναμονή, στη μέση των δύο αντίθετων δρόμων.

    Κανένα μα κανένα αυτοκίνητο λοιπόν, τα οποία ήταν σε απόσταση το ένα από το άλλο αντιθετικά δεν σταματούσε για να περάσει το ασθενοφόρο. Το ασθενοφόρο περίμενε, λοιπόν, να τελειώσει η σειρά για να έρθει η ώρα του να περάσει.

    Αισθάνθηκα τόσο μειωτικά ως άνθρωπος και όλα ανατράπηκαν μέσα μου ! Σκέφτηκα ότι είναι παράλογο, τελικά, κουτό και ηλίθιο να παραμένω και να προσπαθώ σε μια χώρα που αυτά τα κεφαλαιώδη θέματα και καταστάσεις βασικής ευθύνης είναι αδιάφορα και ανύπαρκτα για τη νόηση των ανθρώπων ! Μου θύμισε τη φράση του γιου μου που όταν έφευγε για έξω (23 ετών) μου είπε : Μπαμπά στην Ελλάδα με πληγώνουν τα μικρά πράγματα ! (εννοούσε τα αυτονόητα που αγνοούνται χάριν του δικού μας εγωισμού και της κάκιστης οικογενειακής μας και σχολικής παιδείας).

    Δεν άντεξα και όταν βρήκα χρόνο πλησίασα τον οδηγό (γιατί το αυτοκίνητο σταμάτησε για λίγο) ρωτώντας τον αν αυτό που είδα συμβαίνει συχνά. Μου είπε, λοιπόν, ότι είναι καθημερινό φαινόμενο αυτό, και αφορά όλους τους οδηγούς ! Στη συνέχεια της ολιγόλεπτης κουβέντας μας μου είπε ότι είναι 41 ετών και ότι τα εφόδια που έχει του επιτρέπουν να μεταναστεύσει στην Ολλανδία παίρνοντας μαζί του την οικογένειά του !

    Αγαπητέ κύριε Θαλασσινέ. Έδωσα τροφή καταπληκτική στον κύριο Ράμφο για να μιλήσει και να προσπαθήσει να επηρεάσει κάποιους…. [αυτός μπορεί έστω και κάποιους] από την ελληνική κοινωνία. Έχω φωτογραφία του περιστατικού και βάσει της ώρας δεν είναι δύσκολο να βρεθεί και ο οδηγός για να το πιστοποιήσει, αν χρειαστεί.

    Ελπίζοντας ότι θα κάνετε κάτι από την πλευρά σας…. αλλά χωρίς να ελπίζω ότι θα μπορέσω να μείνω σ΄αυτή τη χώρα, πλέον.
    Με εκτίμηση, Α.Λ.
    unquote

    * Κατά τη γνώμη μου αυτά είναι τα κεφαλαιώδη θέματα της ελληνικής κοινωνίας ! Σε αυτά χρειάζεται να επιμείνουμε γιατί χωρίς την αναστροφή τους δεν πρόκειται ποτέ να έχουμε εξελισσόμενο μέλλον… παρά μόνο απύθμενη εντροπή. (συγνώμη για το θυμό μου !).

  • Πολύ ωραίο άρθρο και κατάλληλο για την εποχή που διανύουμε με την έννοια οτι είναι αφυπνιστικό και διαφωτιστικό…Ομως αναλώνεται και αυτό όπως και πολλά ‘αλλα άρθρα στο επίπεδο της διαπίστωσης.
    Το μεγάλο ερώτημα παραμένει : πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση;
    Ολοι γνωρίζουμε πώς όλα είναι θέμα παιδείας. Πόσο υπεύθυνος είναι λοιπόν ο πολίτης για την παιδεία που αποκτά στην διάρκεια της ζωής του και κυρίως αυτής των πρώτων σχολικών του χρόνων;
    Σε ποιό βαθμό είναι υπεύθυνος κάποιος που δεν γνωρίζει ή έχει μάθει διαφορετικά και μάλιστα όταν ανανεώνει αυτόν τον φαύλο κύκλο ιδιοτέλειας και ατομικισμού με την αναρρίχηση του λόγω υπέρμετρης φιλοδοξίας σε υψηλότερα στρώματα εξουσίας;
    Πόσο υπεύθυνος είναι κάποιος για την κοινωνική του ζωή όταν κανείς δεν τον έχει προτρέψει ποτέ να γνωρίσει τον εαυτό του μέσα απο τους άλλους αλλά και να διαχειριστεί αυτήν την γνώση μέσα απο τους άλλους..
    “Ουδείς εκών κακός” έλεγε ο Σωκράτης!
    Η ζωή είναι δώρο ή αργός θάνατος ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες αναπτύσσεται..
    Συμφωνώ με την κα Μητσοπούλου οτι είναι ζήτημα φιλοσοφικό και όχι κοινωνικοπολιτικό!

  • Αγαπητέ κύριε Κονιτόπουλε,
    Γράφετε και αναλύετε σωστά τα πράγματα.
    Όμως, εξηγήστε μου… αν [παρα]μείνει ένα ζήτημα φιλοσοφικό η ευθύνη πώς θα διαχυθεί συνειδητά στον καθένα μας όταν το κοινωνικοπολιτικό της κομμάτι, η καθημερινή εφαρμογή της μείνει ανέγγιχτη ?
    Φρονώ ότι για να σταθεί μια κοινωνία – και ιδιαίτερα η δική μας που είναι δομικά ασύντακτη, απείθαρχη, απολίτιστη και, τελικά, ελάχιστα ανεύθυνη – θέλει, κυρίως, πρακτική ευθύνης και όχι μόνο φιλοσοφική.
    Με εκτίμηση, Α.Λ.

    • Αγαπητέ μου κύριε Α.Λ,
      Καταλαβαίνω πολύ καλά τι θέλετε να πείτε. Ομως η φιλοσοφία δεν γεννήθηκε για να παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο ούτε για να γεμίζει τις ελεύθερες ώρες αυτών που την ασκούν, στον βαθμό που μπορούν να την ασκούν.
      Η φιλοσοφία γεννήθηκε απο ανήσυχους ανθρώπους που αναζητούσαν απαντήσεις στα υπαρξιακά αδιέξοδα του ανθρώπου εσωτερικά και εξωτερικά γιατί προφανώς θεωρούσαν την ζωή μέρος ενός γενικότερου συνόλου. Η φιλοσοφία μέσα απο την έρευνα έδινε νόημα στην ζωή και προσπαθούσε να προετοιμάζει τον άνθρωπο να προσαρμόζεται στις εκάστοτε νέες συνθήκες. Αυτό έπαψε προ πολλού να συμβαίνει και ο άνθρωπος συνεχίζει να βιώνει τα επιτεύγματα της υλικής του προόδου χωρίς τα απαραίτητα ψυχοπνευματικά εφόδια..!
      Στον “Επιτάφιο” λόγο του Περικλέους κατα Θουκυδίδη, υπάρχει η τεράστιας σημασίας για τον σύγχρονο άνθρωπο φράση:
      “..φιλοκαλούμεν γάρ μετ’ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας..” Δηλαδή μας αρέσει το ωραίο χωρίς την σπατάλη χρήματος (χωρίς το κυνήγι υποχρεωτικά υλικών αγαθών) και μας αρέσει να καλλιεργούμε το πνεύμα μας χωρίς να παραμένουμε μαλθακοί,χωρίς να παραμένουμε δηλαδή μόνο σε θεωρητικό επίπεδο..
      Πότε, που και σε ποιά σχολική εκπαίδευση αναλύθηκε εις βάθος αυτή η φιλοσοφική πρόταση ζωής και έγινε φάρος πνευματικός;

  • Σας ευχαριστώ κύριε Μ. Κονιτόπουλε για την εξαιρετική απάντησή σας.
    Καλή σας ημέρα. Α.Λ.

  • Το μονοπατι χρειαζεται ελευθερους σκοπευτες….