Η αγγελία ήταν σαφής. “Πωλούνται κουτάβια λύκου 96%”. O Μαρκ Ρόουλαντς όταν τη βλέπει είναι μόλις 27 ετών και λέκτορας φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα. Δεν διστάζει.
Παίρνει το αυτοκίνητο και μετά από ένα σύντομο τηλεφώνημα πηγαίνει στο Μπερμινγκαμ δίχως να είναι σίγουρος για το τι περιμένει να βρει. Διαλέγει ένα καφετί λύκο έξι εβδομάδων που μάλλον θυμίζει λιονταράκι και τον ονομάζει Μπρένιν που στα ουαλικά σημαίνει «βασιλιάς». Ο Ρόουλαντς πληρώνει 500 δολάρια, αδειάζει τον τραπεζικό του λογαριασμό και παίρνει μαζί του τον Μπρένιν το ίδιο απόγευμα. Χωρίς υπερβολή μέσα σε μια ώρα μετά την άφιξη του ο λύκος ξηλώνει τις κουρτίνες και διαλύει τους σωλήνες της κεντρικής μονάδας κλιματισμού του σπιτιού του. Ο Ρόουλαντς παρατηρεί αμήχανα πως ο Μπρένιν αντιμετωπίζει το άγνωστο και σημειώνει πως ο λύκος θέλει κάθε φορά να ξέρει ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Για να επεξεργαστεί κάθε τι καινούριο και να το κάνει δικό του. Πριν το καταστρέψει.
Συνομιλώ με τον Ρόουλαντς τις τελευταίες εβδομάδες. Τον αναζήτησα αφού έπεσα πάνω σε τρείς αράδες από το βιβλίο του “Ο φιλόσοφος και ο λύκος” που υπήρξε το αποτέλεσμα της εντεκάχρονης συνύπαρξης του με τον Μπρένιν. Γράφει ο ίδιος: ”Αυτό που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους είναι ότι πήραν τη σκληρότητα της ζωής, την εκλέπτυναν και την ενίσχυσαν. Την ανέβασαν σε σκληρότερο επίπεδο. Αν πρέπει να χαρακτηρίσουμε τον άνθρωπο με μια πρόταση, θα πρότεινα την εξής: ο άνθρωπος είναι το ζώο το οποίο κατασκευάζει τη δυνατότητα της κακίας του.” Η φράση αυτή ήταν αρκετή για να τον αναζητήσω και παραδόξως ο Ρόουλαντς ήταν πρόθυμος να μου μιλήσει. Χωρίς υπεροψία, ένας διανοούμενος δίχως ρίζες και σταθερό τόπο διαμονής, μου περιγράφει τη δεκαετία της ζωής του που πέρασε συντροφιά με έναν εξαιρετικά πολυταξιδεμένο λύκο. Και όχι μόνο.
- Φύγατε από την Αλαμπαμα για να μεταφερθείτε στην Ιρλανδία και να βρείτε ένα σπίτι στην εξοχή μακριά από τον πολιτισμό συντροφιά με ένα λύκο. Δεν ήσασταν σε ψυχολογική κατάσταση -γράφετε- ώστε να μοιραστείτε τη ζωή σας με κάποιον άλλον άνθρωπο, ιδίως όταν οι σχέσεις σας με τους άλλους ανθρώπους σας δημιουργούσαν μια σαφή μελαγχολική αίσθηση ότι σκοτώνατε την ώρα σας. Τονίζετε συχνά ότι το πιο σημαντικό πράγμα που αναγνωρίζετε σε σχέση με τον εαυτό σας, είναι κάθε φορά αυτό που σας λείπει. Υπάρχουν μνήμες σήμερα από αυτή τη δεκαετία;
Η μνήμη ξέρετε είναι ένα αστείο πράγμα. Δεν θυμάμαι καν να είμαι μόνος αυτά τα χρόνια της επιβαλλόμενης από τον ίδιο μου τον εαυτό, μερικής εξορίας από τους ανθρώπους. Δεν έχει να κάνει με το ότι είχα τον Μπρένιν για συντροφιά, αλλά επειδή είχα ιδέες να με συντροφεύουν. Οι ιδέες βλέπετε μπορεί να γίνουν εξαιρετικοί σύντροφοι. Ειδικά αν δεν ξέρεις τι ακριβώς αντιπροσωπεύουν και τι προσπαθούν να σου πουν. Έπρεπε λοιπόν να τις βάλω κάτω στο χαρτί για να τις καταλάβω. Σε κάθε περίπτωση έτσι θυμάμαι τη συγκεκριμένη δεκαετία της ζωής μου. Αυτό όμως που μπορώ να σας πω με βεβαιότητα είναι ότι η μνήμη δεν είναι άξια εμπιστοσύνης. Ενδεχομένως τα πράγματα να ήταν πολύ διαφορετικά από ότι τα θυμάμαι. Θεωρώ ότι είχε φτάσει εκείνη η στιγμή στη ζωή μου που χρειαζόμουν να απομονωθώ από τους υπόλοιπους ανθρώπους για κάποιο καιρό. Δεν έχω καμία αμφιβολία πλέον ότι μου έκανε καλό.
- Οι λύκοι –γράφετε- βαριούνται πολύ εύκολα και δεν μπορείς να τους αφήσεις μόνους πάνω από 30 δευτερόλεπτα. Επομένως όπου και αν πηγαίνατε έπρεπε να τον παίρνετε μαζί σας. Πόσο διαχειρίσιμη είναι για έναν καθηγητή φιλοσοφίας αυτή η ανατροπή της ζωής του που επιφέρει η συμβίωση με ένα άγριο ζώο;
Απέκτησα τον Μπρένιν όταν ήταν μόλις 6 εβδομάδων, οπότε σε μια τόσο μικρή ηλικία είναι δύσκολο να τον περιγράψεις ως ένα άγριο ζώο. Το αντικειμενικό πρόβλημα που κλήθηκα να αντιμετωπίσω ήταν ότι όντως βαριόταν πολύ γρήγορα, οπότε χρειάστηκε να καταλήξουμε σε μια ξεκάθαρη συμφωνία. Δεν θα τον άφηνα μόνο του για περισσότερο από δύο λεπτά και δεν θα έτρωγε οτιδήποτε δικό μου. Ο κανόνας αυτός παρέμεινε σε ισχύ στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του αν και χαλάρωσε όσο μεγάλωνε. Σε κάθε περίπτωση, όπου πήγαινα έπρεπε να είναι κάπου εκεί κοντά. Και ήταν.
- Ναι αλλά διδάσκατε. Οι φοιτητές σας; Πως το αντιμετώπισαν;
Νομίζω ότι οι άνθρωποι το συνήθισαν. Υποθέτω ότι εκείνοι οι φοιτητές που είχαν ακούσει για τον λύκο και ήταν νευρικοί απέναντι του, δεν έπαιρναν το μάθημα μου. Αλλά υπήρχαν και φοιτητές που ήταν χαλαροί με την παρουσία του και εκείνοι που τον λάτρευαν. Εξάλλου τον περισσότερο καιρό ο Μπρένιν χαλάρωνε στην τάξη και έπαιρνε κανέναν υπνάκο, ενώ όταν αποφάσιζε να ξυπνήσει. συνέβαιναν ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Για παράδειγμα μπορείτε να με φανταστείτε σε πόσες περιπτώσεις χρειάστηκε να γράψω ως υποσημείωση στα μαθήματα μου “Προσοχή μην δίνετε προσοχή στον λύκο. Δεν θα σας πειράξει. Παρόλα αυτά αν έχετε φαγητό στην τσάντα σας βεβαιωθείτε ότι οι τσάντες είναι καλά σφραγισμένες.”
- Συγκρίνετε συχνά στο βιβλίο τους πιθήκους με τους λύκους. Αν και κοινωνικά ζώα και τα δύο, σε κάποια φάση ακολούθησαν διαφορετική εξελικτική διαδικασία. Στην ιστορία της εξέλιξης του πιθήκου η αυξημένη ικανότητα του να ξεγελάει τους άλλους λειτούργησε παράλληλα με την αυξημένη του ικανότητα να καταλαβαίνει πότε κάποιος προσπαθεί να τον πιάσει κορόιδο. Για κάποιο λόγο- σημειώνετε- οι λύκοι δεν ακολούθησαν αυτόν τον δρόμο. Κρίνετε ότι η νοημοσύνη τελικά είναι προτέρημα;
Δεν αμφιβάλω καθόλου ότι αυτό είναι κοινή παραδοχή. Η νοημοσύνη είναι αδιαμφισβήτητα προσόν. Αλλά, όπως όλα τα προσόντα, έχει και τα μειονεκτήματα της. Το βιβλίο αυτό ουσιαστικά αποτέλεσε μια εξερεύνηση του τρόπου που διακρινόμαστε από τα άλλα ζώα. Με ενδιέφερε η ανθρώπινη νοημοσύνη γενικά και όχι η δική σας ή η δική μου ατομική νοημοσύνη. Υποστηρίζω πλέον ότι η νοημοσύνη πηγάζει από μια λιγότερο κολακευτική πλευρά μας, την ικανότητα μας να εξαπατούμε τους άλλους. Αυτό που ενδεχομένως θα έπρεπε να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι αυτό που είναι το καλύτερο πάνω μας συχνά πηγάζει από το χειρότερο. Εξάλλου αυτή η ιδέα δεν είναι καινούργια. Τη διατύπωσε ο Νίτσε σχεδόν 150 χρόνια πριν.
- Με ποιον τρόπο η κοινή σας ζωή άλλαξε τον τρόπο που σήμερα σκέφτεστε;
Δεν μπορώ να πω γιατί δεν έχω βάση σύγκρισης. Δεν ξέρω δηλαδή τι και πως θα σκεφτόμουν αν δεν είχα την τύχη να περάσω αυτά τα χρόνια με έναν λύκο. Δεν θα το μάθω ποτέ. Αλλά υποψιάζομαι έντονα ότι η ζωή μαζί του κατηύθυνε τη σκέψη μου σε συγκεκριμένα μονοπάτια – ενδεχομένως δρόμους, λεωφόρους και οδούς- που η σκέψη μου από μόνη της δεν θα είχε ταξιδέψει αν δεν έμπαινε αυτός ο λύκος στη ζωή μου.
- Θεωρείτε ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός μας βοήθησε τελικά να δραπετεύσουμε από τα μικρά κουτάκια της λογικής μέσα στο μυαλό μας;
Σε κάποιο ποσοστό ενδεχομένως και να το έκανε. Αλλά υπάρχει κάθε φορά ένα κομμάτι μας, που θα παραμείνει ο πρωτόγονος άνθρωπος. Και θα κουλουριάζεται στο σκοτάδι, ακούγοντας τον ψίθυρο του ανέμου και το ουρλιαχτό των λύκων.
- Περιγράφετε συχνά τον εαυτό σας στο βιβλίο σαν ένα πρωτόγονο που ήταν εξαρτημένος στο τρέξιμο, στο ραγκμπι και στη βραδινή συντροφιά των άδειων μπουκαλιών Jack Daniels. Ομολογείτε συχνά ότι υπήρξατε μισάνθρωπος με μοναδική έννοια τη φροντίδα του λύκου παρά τη συντροφιά άλλων ανθρώπων. Καταφέρατε τελικά να σκοτώσετε αυτή τη μισάνθρωπη πλευρά του εαυτού σας;
Δεν υπήρχε τίποτα να σκοτώσω – τίποτα που να αξίζει τον κόπο να σκοτώσω τελικά. Ήταν πολύ περισσότερο ένα συγκεκριμένο κομμάτι της ζωής μου που χρειαζόμουν να το περάσω μόνος μου, μακριά από τους ανθρώπους προκειμένου να γνωρίσω τον εαυτό μου. Αυτή η περίοδος πια τελείωσε. 
- O Wittgenstein είχε πει κάποτε ότι, αν μιλούσαν τα λιοντάρια δεν θα καταλαβαίναμε τι έλεγαν. Οι λύκοι μιλάνε, εισακούγονται και έχουν θέση σε μια πολιτισμένη κοινωνία;
Στην Αμερική, οι λύκοι ακόμα σωρηδόν σφαγιάζονται. O ομοσπονδιακός νόμος επιτρέπει τον πληθυσμό τους να αναπτυχθεί σε ένα συγκεκριμένο αριθμό και στην συνέχεια να αφαιρεθούν από τη λίστα με τα είδη προς εξαφάνιση. Στη συνέχεια ορισμένοι ανόητοι με όπλα βγαίνουν για να τους σκοτώσουν. Δεν καταλαβαίνω γιατί. Ενδεχομένως με αυτό τον τρόπο να νιώθουν περισσότερο άντρες και να έχουν την ανάγκη να νιώσουν άντρες. Αυτό πάνω κάτω συμβαίνει σε όλα τα μέρη που υπάρχουν λύκοι, στη Montana, στο Wyoming, και στο Idaho. Ο Μπρένιν ενδεχομένως να υπήρξε μείξη λύκου και σκύλου, αλλά ας υποθέσουμε ότι ήταν καθαρός λύκος, όπως μου δηλώθηκε. Θα έπρεπε να νιώσω άσχημα που τον εμπόδισα να ζήσει μια ζωή, όπου θα τον σφαγίαζε ένας πιωμένος, τρισάθλιος κοκκινολαίμης; Η ζωή για τους λύκους στην άγρια φύση δεν είναι τόσο καλή εδώ πέρα.
- Ναι αλλά μπορεί να νιώσει ο λύκος;
Όλα τα ζώα νιώθουν. Τα συναισθήματα είναι η δύναμη της ζωής τουλάχιστον της ζωής εν κινήσει. Της ζωής που οργανώνεται γύρω από αυτό που ο Αριστοτέλης ορίζει ως κινητήρια ψυχή. Αν ένα έμβιο όν μπορεί να κινηθεί και μπορεί να δραπετεύσει από τα αρπακτικά του, τότε μπορεί και να νιώσει.
- Μπορεί κάθε ζωντανός οργανισμός να νιώσει την ευτυχία;
Η ευτυχία γίνεται αντιληπτή με δύο τρόπους. Σε έναν από αυτούς παραμένει συναίσθημα και γίνεται αντιληπτή ως η ηδονιστική σύλληψη της ευτυχίας. Στα νεότερα χρόνια, η ευτυχία άρχισε να γίνεται αντιληπτή όχι πλέον ως συναίσθημα, αλλά, πολύ περισσότερο, ως τρόπος ύπαρξης. Αυτή είναι ευρύτερα γνωστή ως η «ευδαιμονική αντίληψη της ευτυχίας». Αλλά γιατί σας τα λέω όλα αυτά; Είστε από την Ελλάδα, μια χώρα όπου η ευδαιμονική αντίληψη της ευτυχίας γεννήθηκε από το έργο του Αριστοτέλη και όχι μόνο. Για τα πρακτικά μόνο: Προτιμώ την ευδαιμονική αντίληψη της ευτυχίας. Το να νιώθεις κάτι είναι υπερεκτιμημένο. Το να είσαι κάτι –και να είσαι συγκεκριμένη πάστα ανθρώπου- δεν είναι.
- Τσάκισα και υπογράμμισα τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου σας, προσπαθώντας να προσεγγίσω το νόημα της ζωής μέσα από το δικό σας πρίσμα. Είναι ένας ανέφικτος ανθρώπινος στόχος; Μπορείτε να μου εξηγήσετε την οπτική σας;
Μπορώ. Βρείτε κάτι που είναι πολύτιμο για εσάς “για αυτό που είναι”. Και όταν λέω “για αυτό που είναι”, εννοώ κάτι που αξιολογείτε σημαντικό δίχως να υπολογίζετε τι μπορεί να σας προσφέρει. Ενδεχομένως να είναι ένα άλλο πρόσωπο. Για 11 χρόνια στη δική μου ζωή αυτό το πρόσωπο υπήρξε ο λύκος και πραγματικά τον αντιλαμβάνομαι ως πρόσωπο. Τώρα είναι η οικογένεια μου. Ενδεχομένως αυτό το δικό σας «κάτι» να είναι μια δραστηριότητα. Κάτι που αγαπάτε να κάνετε και θα το κάνατε όπως και να είχε, δίχως να σας φέρνει εξωτερική ανταμοιβή, όπως χρήματα ή υπόληψη από τους υπολοίπους. Και τότε, μόλις εντοπίσετε αυτό το δικό σας «κάτι», κρατήστε το με κάθε νεύρο και δύναμη που έχετε μέσα σας. Τα πράγματα που εκτιμάμε για αυτό που είναι, και όχι για εκείνο που μπορεί να μας προσφέρουν, είναι που κάνουν τη ζωή, όπως είπε ο Καμύ, πραγματικά να “αξίζει τον κόπο”.
Σας ευχαριστώ πολύ.
O Mark Rowlands είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Miami και συγγραφέας αρκετών βιβλίων πάνω στη φιλοσοφία της νόησης και στην πολιτισμική κρίση. Στα έργα του περιλαμβάνονται τα: Animal Rights (1998), The Body in Mind (1999), The Nature of Consciousness (2001), Animals Like Us (2002), και το αυτοβιογραφικό The Philosopher and the Wolf (2008). Ο Rowlands γεννήθηκε στην Ουαλία το 1962 και πήρε doctorate στη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έχει διδάξει φιλοσοφία στη Βρετανία, στην Ιρλανδία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το πιο γνωστό βιβλίο του, διεθνές best seller “The Philosopher and the Wolf” σχολιάστηκε από τον Guardian ως «αυτοβιογραφία μίας ιδέας».
της Άννας Μαρινάκη – postmodern
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
