Ο τελευταίος κατακτητής

napoleon-7Αυτό που πάντα με ξετρέλαινε στην ιστορία του κόσμου είναι ότι είναι αληθινή. Ότι όλα αυτά τα απίθανα πράγματα που διαβάζουμε ήταν τόσο αληθινά όσο εσύ κι εγώ σήμερα. Όσα έχουν διαδραματιστεί είναι πολύ πιο συναρπαστικά και αξιοθαύμαστα από οτιδήποτε θα μπορούσαμε να έχουμε επινοήσει. Θα σου διηγηθώ λοιπόν τώρα μία από τις πιο καταπληκτικές ιστορίες, που είναι τόσο αληθινή όσο η δική σου ή η δική μου ζωή. Δεν πάει πολύς καιρός απ’ όταν συνέβησαν όλα αυτά. Ο παππούς μου ζούσε τότε και θα ήταν περίπου στην ηλικία σου.


Η ιστορία αρχίζει κάπως έτσι: Κοντά στην Ιταλία είναι ένα νησί με βουνά, ηλιόλουστο και φτωχό, η Κορσική. Εκεί ζουσε ένας δικηγόρος με τη γυναίκα του και τα οκτώ παιδιά τους. Το όνομά του είναι Μπουοναπάρτε. Όταν το 1769 γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, ο Ναπολέοντας, το νησί πουλήθηκε από τους Γενοβέζους στη Γαλλία. Αυτό όμως δεν μπορούσαν να το καταπιούν οι κάτοικοι του νησιού, κι έγιναν πολλές μάχες με τους Γάλλους κυβερνήτες. 0 νεαρός Ναπολέοντας θα γινόταν αξιωματικός, έτσι στα έντεκά του ο πατέρας του τον έστειλε σε μια στρατιωτική σχολή στη Γαλλία. Ήταν φτωχός – ο πατέρας του μετά βίας μπορούσε να τον συντηρεί. Έτσι ήταν σκυθρωπός και λυπημένος, και δεν έπαιζε με τους συμμαθητές του. «Στο σχολείο έψαχνα για μια γωνιά» θα πει αργότερα «που να μπορώ να κάθομαι και να ονειρεύομαι ό,τι ποθούσε η καρδιά μου. Όταν οι συμμαθητές μου ήθελαν να διεκδικήσουν τη γωνιά μου, αμυνόμουν με όλες μου τις δυνάμεις. Ήξερα από τότε από ένστικτό πως η βούλησή μου θα μου εξασφάλιζε τη νίκη, και πως ό,τι επιθυμούσα θα το κατακτούσα».

0 Ναπολέοντας μελετούσε πολύ και είχε καταπληκτική μνήμη. Στα δεκαεπτά του έγινε ανθυπολοχαγός του γαλλικού στρατού. Τότε ήταν που του έβγαλαν το παρατσούκλι «ο μικρός δεκανέας», επειδή ήταν πολύ μικρόσωμος. Σχεδόν λιμοκτονούσε. Διάβαζε συνέχεια και τα απορροφούσε όλα. Όταν έπειτα από τρία χρόνια, το 1789, ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση, η Κορσική θέλησε να απελευθερωθεί από τη γαλλική κυριαρχία. Ο Ναπολέοντας γύρισε στην πατρίδα του να πολεμήσει ενάντια στους Γάλλους. Σύντομα όμως επέστρεψε στο Παρίσι, γιατί «μόνο στο Παρίσι μπορεί κανείς να καταφέρει να κάνει κάτι», όπως έγραψε σε μια επιστολή του τότε. Είχε δίκιο. Στο Παρίσι κατάφερε να κάνει κάτι. Όλως τυχαίως, ένας συμπατριώτης του Ναπολέοντα υπηρετούσε στο στράτευμα που έστειλαν οι επαναστάτες για να κάμψουν την αντίσταση της επαρχιακής πόλης Τουλόν. Αυτός πήρε μαζί του τον εικοσιπεντάχρονο ανθυπολοχαγό, και δεν το μετάνιωσε. Ο Ναπολέοντας έδωσε τόσο σωστές συμβουλές για το πού να τοποθετήσουν τα κανόνια και πού να στοχεύσουν, που σύντομα η πόλη καταλήφθηκε. Γι’ αυτό και τον έκαναν στρατηγό.

Στους ταραγμένους εκείνους καιρούς αυτό δεν ήταν σίγουρη ένδειξη για μια μεγάλη καριέρα. Γιατί οι φιλικές σχέσεις με τη μια πλευρά σήμαιναν εχθρικές σχέσεις με την άλλη: Η κυβέρνηση που τον έκανε στρατηγό, της οποίας τα μέλη ήταν φίλοι του Ροβεσπιέρου, ανατράπηκε. Έτσι ο Ναπολέοντας συνελήφθη. Βέβαια σύντομα αφέθηκε ελεύθερος, αλλά η τιμωρία για τη φιλία του με τους Ιακωβίνους ήταν να υποβιβαστεί και να αποπεμφθεί από το στρατό. Ήταν απελπιστικά φτωχός και χωρίς ελπίδα για το μέλλον. Και τότε, πάλι χάρη σ’ έναν γνωστό, το όνομά του προτάθηκε στο διευθυντήριο των πέντε άντρων στο Παρίσι, που του ανέθεσε να καταπνίξει μια επικίνδυνη εξέγερση νεαρών αριστοκρατών. Ο Ναπολέοντας δε δίστασε να στρέψει τα πυρά του στο πλήθος και να πυροβολήσει, έτσι οι διαδηλωτές διασκορπίστηκαν. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, τον έκαναν πάλι στρατηγό και σύντομα του ανέθεσαν τη διοίκηση ενός μικρού στρατού που θα πήγαινε στην Ιταλία για να διαδώσει τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.

Napoleon_-_2Ήταν μια επιχείρηση χωρίς καμία προοπτική. Το στράτευμα είχε πενιχρό εξοπλισμό, καθώς η Γαλλία τότε ήταν φτωχή και σε αποσύνθεση. Το 1796, στην αρχή της εκστρατείας, ο στρατηγός Ναπολέοντας, που τώρα υπέγραφε με το γαλλικό τρόπο, «Μποναπάρτ», απηύθυνε διάγγελμα στους στρατιώτες του. Δεν τους είπε πολλά λόγια, μόνο αυτό: «Στρατιώτες! Είστε σχεδόν γυμνοί και πεινασμένοι, η κυβέρνηση σας οφείλει πολλά χρήματα και δεν μπορεί να σας πληρώσει. Εγώ όμως θα σας οδηγήσω στην πιο εύφορη πεδιάδα του κόσμου. Πλούσιες επαρχίες και μεγάλες πόλεις θα περάσουν στην εξουσία σας. Εκεί θα βρείτε τιμή, δόξα και πλούτη. Στρατιώτες! Σας λείπει το κουράγιο και η επιμονή;». Με αυτά τα λόγια κατόρθωσε να τους εμφυσήσει τον ενθουσιασμό του. Και ήταν τόσο μεγάλη η ικανότητα και η ευφυΐα του απέναντι σε πολύ πιο ισχυρούς απ’ αυτόν εχθρούς, που νικούσε παντού. Λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της εκστρατείας έγραψε πάλι σ’ ένα διάταγμα προς τους στρατιώτες του: «Στρατιώτες! Σε δεκατέσσερις μέρες κερδίσατε έξι νίκες, κατακτήσατε είκοσι ένα λάβαρα και πενήντα πέντε κανόνια. Κερδίσατε μάχες χωρίς κανόνια, περάσατε ποτάμια χωρίς γέφυρες, διανύσατε ατέλειωτα μίλια χωρίς άρβυ-λα. Πολλές φορές δεν είχατε ούτε ψωμί να φάτε. Είμαι πεπεισμένος ότι ο καθένας από σας, όταν γυρίσει στην πατρίδα, θα μπορεί να πει με περηφάνια: ‘Ήμουν κι εγώ στο στρατό που κατέκτησε την Ιταλία! ”».

Και πράγματι, ο στρατός του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατέκτησε τη βόρεια Ιταλία και τη μετέτρεψε σε δημοκρατία, όπως ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο. Σε όποιο μέρος πήγαινε, αν κάποιο ωραίο έργο τέχνης τού τραβούσε την προσοχή, έδινε εντολή να το στείλουν το γρηγορότερο στο Παρίσι. Μετά προχώρησε βόρεια, προς την Αυστρία, γιατί ο αυτοκράτοράς της είχε επιτεθεί στην Ιταλία. Στο Λέομπεν της Στυρίας ήρθαν να τον προϋπαντήσουν αγγελιαφόροι του αυτοκράτορα από τη Βιέννη. Στην αίθουσα διαβουλεύσεων τοποθετήθηκε μια ψηλή πολυθρόνα για τον απεσταλμένο του αυτοκράτορα. «Πάρτε από δω αυτή την καρέκλα» είπε ο Ναπολέων «δεν μπορώ να αντικρίσω θρόνο χωρίς να νιώσω την επιθυμία να καθίσω σ’ αυτόν». Ανάγκασε τον αυτοκράτορα να παραχωρήσει στη Γαλλία όλα τα εδάφη της Γερμανίας που βρίσκονταν δυτικά του Ρήνου. Μετά επέστρεψε στο Παρίσι. Εκεί όμως δεν είχε με τι να ασχοληθεί. Έτσι κατέθεσε στην κυβέρνηση μια πρόταση για μια ριψοκίνδυνη επιχείρηση. Οι μεγαλύτεροι εχθροί της Γαλλίας τότε ήταν οι Άγγλοι. Η χώρα τους ήταν μια ισχυρή δύναμη με πολλές αποικίες στην Αμερική, την Αφρική, την Ινδία και την Αυστραλία. Οι Γάλλοι δεν μπορούσαν να επιτεθούν απευθείας στην Αγγλία, γιατί ο γαλλικός στρατός ήταν πολύ ανίσχυρος και δεν είχαν αρκετά καλά πλοία. Από την άλλη όμως, αν ο Ναπολέοντας καταλάμβανε την Αίγυπτο, θα χτυπούσε κατευθείαν την πηγή του βρετανικού πλούτου, κάνοντας επισφαλή την πρόσβαση των Άγγλων στις αποικίες τους στην Ινδία.


napoleon-8Έτσι λοιπόν οδήγησε το στρατό του στην Αίγυπτο. Όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ήθελε να κατακτήσει ολόκληρη την Ανατολή. Δεν πήρε μόνο στρατιώτες μαζί του, αλλά και επιστήμονες για να δουν και να μελετήσουν τα αρχαία ερείπια. Μόλις έφτασε στην Αίγυπτο, μίλησε στους μουσουλμάνους Αιγύπτιους σαν να ήταν προφήτης, ο Μωάμεθ. Με επίσημο τόνο, τους ανακοίνωσε ότι μπορούσε να διαβάσει και τις πιο μύχιες σκέψεις τους, ότι η έλευσή του είχε προφητευτεί αιώνες πριν και ότι την έγραφε και το Κοράνι. «Μάθετε ότι όλες οι προσπάθειες να μου αντισταθείτε είναι καταδικασμένες, γιατί είμαι προορισμένος να πετύχω ό,τι βάλω στο μυαλό μου».

Και πράγματι, στην αρχή φάνηκε σαν να ήταν όντως έτσι. Νίκησε τα αιγυπτιακά στρατεύματα σε μια μεγάλη μάχη κοντά στις πυραμίδες το 1798, και νίκησε και σε άλλες περιπτώσεις, γιατί ήξερε όσο κανένας άλλος να κερδίζει μάχες στην ξηρά. Στη θάλασσα όμως η Αγγλία υπερτερούσε, έτσι ο περίφημος ναύαρχος Νέλσονας συνέτριψε το γαλλικό στόλο έξω από το Αμπουκίρ, κοντά στις αιγυπτιακές ακτές. Όταν ο στρατός του Ναπολέοντα έπληγη από πανούκλα και έφτασε η είδηση ότι, στην κυβέρνηση στο Παρίσι επικρατούσε διχόνοια, ο Ναπολέοντας άφησε τους στρατιώτες του στα κρύα του λουτρού και επιβιβάστηκε κρυφά σ’ ένα πλοίο για τη Γαλλία. Εκεί τον υποδέχτηκαν σαν ηρώα. Όλοι έλπιζαν ότι θα αποδεικνυόταν και στην πατρίδα τόσο άξιος όσο και στις εχθρικές χώρες. Με το ηθικό του αναπτερωμένο, το 1799 έστρεφε τα πυρά του στο κυβερνητικό κτίριο του Παρισιού. Οι γρεναδιέροι του πέταξαν τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού έξω από την αίθουσα συνεδριάσεων και ο Ναπολέοντας ανέλαβε την εξουσία. Ακολουθώντας το παράδειγμα των Ρωμαίων, αυτοανακηρύχθηκε ύπατος.

Ως ύπατος, ο Ναπολέοντας είχε τη μεγαλόπρεπη Αυλή του στα γαλλικά βασιλικά ανάκτορα και κάλεσε πολλούς εξόριστους αριστοκράτες να επιστρέφουν. Κυρίως όμως προσπάθησε, δουλεύοντας μέρα νύχτα, να επιβάλει την τάξη στη Γαλλία. Και με τη λέξη «τάξη» ο Ναπολέοντας εννοούσε να γίνεται παντού και πάντα αυτό που ήθελε. Και τα κατάφερε. Εισήγαγε μια σειρά νόμων που ακολουθούσαν τις νέες βασικές αρχές και τους έδωσε το όνομά του – το ναπολεόντειο νομικό κώδικα. Σε μια νέα εκστρατεία του στην Ιταλία, νίκησε για άλλη μία φορά την Αυστρία. Οι στρατιώτες του τον είχαν θεοποιήσει και όλοι οι Γάλλοι τον λάτρευαν, γιατί χάρισε στη χώρα τους δόξα και νέες κατακτήσεις. Τον ανακήρυξαν ύπατο εφ’ όρου ζωής. Αλλά ούτε αυτό ήταν αρκετό για το Ναπολέοντα. Ήθελε να φτάσει ακόμα πιο ψηλά. Το 1804 αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας. Αυτοκράτορας των Γάλλων! Ο ίδιος ο πάπας ταξίδεψε μέχρι το Παρίσι για να τον στέψει. Λίγο αργότερα αυτοανακηρύχθηκε και βασιλιάς της Ιταλίας.

Οι υπόλοιπες χώρες άρχισαν να φοβούνται αυτό τον ισχυρό νέο ηγεμόνα. Γι’ αυτό συμμάχησαν εναντίον του η Αγγλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ρωσία και η Σουηδία. 0 Ναπολέοντας δεν ανησύχησε. Τα εχθρικά στρατεύματα δεν τον τρόμαζαν ποτέ, όσο μεγάλα κι αν ήταν. Το χειμώνα του 1805 επιτέθηκε και κατατρόπωσε τις εχθρικές δυνάμεις στο Αούστερλιτς. Τώρα πια ήταν κυρίαρχος ολόκληρης σχεδόν της Ευρώπης, και χάρισε σε κάθε συγγενή του, σαν μικρό ενθύμιο, από ένα βασίλειο. Ο θετός γιος του έγινε αντιβασιλιάς της Ιταλίας, στο μεγαλύτερο αδελφό του έδωσε τη Νάπολη, στο μικρότερο την Ολλανδία, στο γαμπρό του ένα τμήμα της Γερμανίας και στις αδελφές του τα δουκάτα της Ιταλίας. Δεν ήταν λοιπόν κι άσχημη η τροπή που πήρε η ζωή των μελών της οικογένειας του Κορσικανού δικηγόρου, που λιγότερο από είκοσι χρόνια πριν κάθονταν γύρω από το τραπέζι στο απομακρυσμένο νησί τους και μοιράζονταν το ταπεινό τους γεύμα!

Napoleon_-_3Και στη Γερμανία όμως όλη η δύναμη πέρασε στα χέρια του πανίσχυρου Ναπολέοντα, γιατί οι Γερμανοί πρίγκιπες, οι οποίοι είχαν γυρίσει από καιρό την πλάτη τους στον αυτοκράτορα στη Βιέννη, είχαν γίνει σύμμαχοί του. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος παραιτήθηκε από τον τίτλο του Γερμανού αυτοκράτορα. Αυτό ήταν και το τέλος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, που είχε εδραιωθεί με τη στέψη του Καρλομάγνου στη Ρώμη. Αυτό έγινε το 1806. Από τότε και μετά ο Φραγκίσκος του Αψβούργου ήταν μόνο αυτοκράτορας της Αυστρίας.

Στη συνέχεια ο Ναπολέοντας επιτέθηκε στους Χοχεντσόλερν και μέσα σε λίγες μόνο μέρες κατατρόπωσε τα πρωσικά στρατεύματα. Το 1806 μπήκε στο Βερολίνο, και από εκεί επέβαλε τη νομοθεσία του στην Ευρώπη. Πρώτα απ’ όλα απαγόρευσε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να έχουν εμπορικές συναλλαγές με τον εχθρό της Γαλλίας, την Αγγλία – ο γνωστός ως ηπειρωτικός αποκλεισμός της Μεγάλης Βρετανίας. Έχοντας χάσει ολόκληρο το στόλο του τον προηγούμενο χρόνο στην αναμέτρησή του με το ναύαρχο Νέλσονα στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ, ο Ναπολέοντας δεν μπορούσε να εισβάλει σ’ αυτή την ισχυρή χώρα. Έτσι θέλησε να εξουδετερώσει την Αγγλία με οικονομικό αποκλεισμό. Όταν τα υπόλοιπα κράτη αρνήθηκαν να συγκατατεθούν, επέστρεψε στη Γερμανία και επιτέθηκε στους Ρώσους, οι οποίοι είχαν συμμαχήσει με τους Πρώσους. Και το 1807 μπόρεσε να παραχωρήσει στο μικρότερο αδελφό του ένα τμήμα της Γερμανίας σαν βασίλειό του.

Έπειτα ήρθε η σειρά της Ισπανίας. Την κατάκτησε κι αυτήν, και το θρόνο της τον χάρισε στον αδελφό του Ιωσήφ, τέως βασιλιά της Νάπολης, ενώ τη Νάπολη την παραχώρησε σ’ έναν από τους γαμπρούς του. Ήρθε όμως η μέρα που οι λαοί βαρέθηκαν να μοιράζει ο Ναπολέοντας τις χώρες τους σαν δώρα δεξιά κι αριστερά στους συγγενείς του. Οι Ισπανοί ήταν οι πρώτοι που, από το 1808, άρχισαν να αντιτάσσονται στη γαλλική κυριαρχία. Δεν έγιναν κανονικές μάχες, αλλά ολόκληρος ο λαός ήταν συνέχεια σε κατάσταση εξέγερσης, που, παρά τις βίαιες απόπειρές τους, οι Γάλλοι δεν μπορούσαν να καταπνίξουν. Αλλά και ο αυτοκράτορας της Αυστρίας είχε βαρεθεί να τον διατάζει ο Ναπολέοντας. Το 1809 ξέσπασε νέος πόλεμος. Ο Ναπολέοντας με το στρατό του πλησίαζε στη Βιέννη και είχε φτάσει στις παρυφές του Άσπεν. Εκεί για πρώτη φορά στη ζωή του νικήθηκε από ένα γενναίο στρατηγό, τον αρχιδούκα Κάρολο. Λίγες μέρες αργότερα όμως νίκησε κατά κράτος τον αυστριακό στρατό έξω από το Βάγκραμ. Εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, στο αυτοκρατορικό ανάκτορο Σαίνμπρουν, και ανάγκασε τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο να του δώσει την κόρη του για γυναίκα του. Δεν ήταν μια εύκολη απόφαση για ένα μέλος της δυναστείας των Αψβούργων, η οποία βασίλευε στη Βιέννη για πάνω από πεντακόσια χρόνια, καθώς ο Ναπολέοντας δεν καταγόταν από πριγκιπική οικογένεια. Δεν ήταν παρά ένας ανθυπολοχαγός που μόνο χάρη στις πρωτοφανείς του ικανότητες είχε γίνει τώρα ηγέτης και κυρίαρχος της Ευρώπης.

Το 1810 η Μαρία-Λουίζα χάρισε στο Ναπολέοντα ένα γιο, κι αυτός του έδωσε τον τίτλο του βασιλιά της Ρώμης. Η αυτοκρατορία του Ναπολέοντα ήταν πια πολύ μεγαλύτερη από αυτήν του Καρλομάγνου, αν συμπεριλάβουμε τα βασίλεια των αδελφών και των στρατηγών του, που μόνο κατ’ όνομα τους ανήκαν. Όταν δεν του άρεσε η συμπεριφορά τους, τους έγραφε επιστολές σε τραχύ, προσβλητικό τόνο. Στον αδελφό του, το βασιλιά της Βεστφαλίας, π.χ. έγραψε: «Είδα ένα από τα ημερήσια διατάγματά σου προς τους στρατιώτες. Θα σε κάνει να γίνεις ο περίγελος ολόκληρης της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Γαλλίας. Δεν έχεις κανένα φίλο να σου πει μερικές αλήθειες; Είσαι βασιλιάς και αδελφός του αυτοκράτορα. Αλλά στον πόλεμο αυτοί οι τίτλοι δεν είναι παρά γελοίες φανφάρες. Εκεί πρέπει να είσαι στρατιώτης και μόνο στρατιώτης. Ξέχνα τους υπουργούς, τους πρεσβευτές και τις πολυτέλειες. Πρέπει να κοιμάσαι με την εμπροσθοφυλακή στο στρατόπεδο, να είσαι πάνω στο άλογο μέρα νύχτα, να βαδίζεις με την εμπροσθοφυλακή, για να είσαι σε θέση να γνωρίζεις τα πάντα». Η επιστολή έκλεινε ως εξής: «Και, διάολε, απόκτησε λίγο πνεύμα, για να μάθεις να γράφεις και να μιλάς σωστά!». Έτσι αντιμετώπιζε ο αυτοκράτορας τ’ αδέλφια του, τους βασιλείς της Ευρώπης. Τους λαούς όμως τους μεταχειριζόταν ακόμα χειρότερα. Του ήταν παγερά αδιάφορο τι σκέφτονταν και τι ένιωθαν. Γι’ αυτόν δεν ήταν παρά πηγή εσόδων, και κυρίως στρατιωτών. Όσο περνούσε ο καιρός όμως, τόσο λιγότερο πρόθυμοι ήταν να τον υπακούσουν. Μετά τους Ισπανούς ήταν σειρά των αγροτών απ’ το Τιρόλο να πάρουν τα όπλα και να πολεμήσουν τους Γάλλους και τους Βαυαρούς στρατιώτες. Το Τιρόλο ήταν μια περιοχή που ο Ναπολέοντας είχε αποσπάσει από την κυριαρχία του αυτοκράτορα της Αυστρίας. Η επανάσταση έληξε μόνο αφότου ο Ναπολέοντας έπιασε το αρχηγό της Αντρέας Χόφερ και τον εκτέλεσε.

Ingres,_Napoleon_on_his_Imperial_throneΚαι στη Γερμανία όμως ολόκληρος ο πληθυσμός ήταν σε πρωτοφανή αναβρασμό και κυριαρχούσε αγανάκτηση κατά της αυθαιρεσίας και της βαναυσότητας του Γάλλου αυτοκράτορα. Τώρα που τα περισσότερα γερμανικά πριγκιπάτα ήταν υπό γαλλική κυριαρχία, όλοι συναισθάνθηκαν για πρώτη φορά στην ιστορία τους την κοινή τους μοίρα ως Γερμανών και όχι ως Γάλλων. Τι τους ένοιαζε αν είχε καλές σχέσεις ο βασιλιάς της Πρωσίας με το βασιλιά της Σαξονίας ή όχι, ή αν ο βασιλιάς της Βαυαρίας είχε συμμαχήσει με τον αδελφό του Ναπολέοντα; Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν ότι η κατάσταση που βίωναν από κοινού όλοι οι Γερμανοί, το γεγονός δηλαδή ότι βρίσκονταν υπό ξένη κυριαρχία, τους είχε γεννήσει την ίδια επιθυμία – την επιθυμία της απελευθέρωσης. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που όλοι οι Γερμανοί, φοιτητές και ποιητές, αγρότες και αριστοκράτες, ένωσαν τις δυνάμεις τους ενάντια στους δυνάστες τους για να απελευθερωθούν. Αυτό όμως δεν ήταν τόσο απλό. Ο Ναπολέοντας ήταν πανίσχυρος. Ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Γκαίτε είχε πει τότε: «Τραντάξτε όσο θέλετε τις αλυσίδες σας, ο άνθρωπος αυτός παραείναι μεγάλος για να αναμετρηθείτε μαζί του». Και πράγματι, για πολύ καιρό ο ηρωισμός και το υψηλό φρόνημα ενάντια στη δύναμη του Ναπολέοντα αποδεικνύονταν σε κάθε περίπτωση μάταια.

Τότε ήταν που η άμετρη φιλοδοξία του τον οδήγησε στην πτώση. Η δύναμη που είχε δεν του φαινόταν ποτέ αρκετή -ήταν μόνο η αρχή. Τώρα είχε έρθει η σειρά της Ρωσίας. Οι Ρώσοι είχαν παρακούσει τη διαταγή του να μην έχουν εμπορικές συναλλαγές με τους Άγγλους. Έπρεπε να τιμωρηθούν! 0 Ναπολέοντας συγκέντρωσε στρατεύματα από κάθε περιοχή της αχανούς αυτοκρατορίας του, ώσπου συγκρότησε ένα στρατό 600.000 αντρών. Σκέψου! Παραπάνω από μισό εκατομμύριο κόσμος!… Τόσος στρατός δεν είχε μαζευτεί ποτέ στην παγκόσμια ιστορία. Κι αυτός ο στρατός βάδιζε τώρα, το 1812, ενάντια στη Ρωσία. Καθώς οι στρατιώτες προχωρούσαν όλο και πιο βαθιά στη ρωσική ενδοχώρα, δε συναντούσαν καμία αντίσταση. Οι Ρώσοι υποχωρούσαν ολοένα, όπως είχαν κάνει όταν είχαν έρθει αντιμέτωποι με τα στρατεύματα του Καρόλου ΙΒ’ της Σουηδίας. Τελικά έξω από τις πύλες της Μόσχας ο ισχυρός ρωσικός στρατός σταμάτησε. Ο Ναπολέοντας τον νίκησε -παρά λίγο να πω «φυσικά»-, μιας και για κείνον το να κερδίσει μια μάχη ήταν σαν να λύνει σταυρόλεξα ένας πολύ ικανός λύτης. Παρατηρούσε τη θέση του εχθρού, και αμέσως ήξερε πού να τοποθετήσει τα δικά του στρατεύματα είτε για να τον αποφύγει είτε για να του επιτεθεί. Έτσι μπήκε στη Μόσχα, για να τη βρει σχεδόν άδεια, μιας και οι περισσότεροι κάτοικοι είχαν διαφύγει. Ήταν όψιμο φθινόπωρο. Ο Ναπολέοντας εγκαταστάθηκε στο Κρεμλίνο, το παλιό αυτοκρατορικό παλάτι, και περίμενε για να επιβάλει τους όρους του. Τότε έφτασε η είδηση ότι τα προάστια της Μόσχας καίγονταν. Εκείνο τον καιρό τα περισσότερα σπίτια στη Μόσχα ήταν ξύλινα, και όπως η φωτιά εξαπλωνόταν ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα της πόλης παραδίδονταν στις φλόγες. Το πιθανότερο είναι τη φωτιά να την έβαλαν οι ίδιοι οι Ρώσοι για να ασκήσουν πίεση στους Γάλλους. Όλες οι προσπάθειες να σβηστεί η φωτιά ήταν μάταιες.

Που θα έμεναν 600.000 άντρες τώρα που η Μόσχα είχε τυλιχτεί στις φλόγες; Και πού θα έβρισκαν προμήθειες; Ο Ναπολέοντας δεν είχε άλλη επιλογή.Έπρεπε να πάρει το στρατό του και να γυρίσουν πίσω. Στο μεταξύ όμως είχε έρθει ο χειμώνας και το κρύο ήταν τσουχτερό. Στην πορεία τους προς τη Μόσχα οι στρατιώτες είχαν λεηλατήσει τα πάντα. Έτσι η υποχώρηση μέσα από την ατελείωτη, παγωμένη, έρημη ρωσική στέπα μετατράπηκε σε μια απερίγραπτα εφιαλτική εμπειρία. Όλο και περισσότεροι υπέκυπταν νικημένοι από το κρύο και την πείνα, το ίδιο και χιλιάδες άλογα. Τότε εμφανίστηκαν οι Ρώσοι ιππείς, οι Κοζάκοι, και επιτέθηκαν από πίσω και από τα πλάγια. Οι Γάλλοι αντιστάθηκαν απελπισμένα. Κατάφεραν μάλιστα, αν και περικυκλωμένοι από τους Κοζάκους και καταμεσής μιας άγριας χιονοθύελλας, να περάσουν τον τρομερό ποταμό Μπερεζίνα, λίγο λίγο όμως όλες οι δυνάμεις τους άρχισαν να εξαντλούνται. Λιγότεροι από ένας στους είκοσι στρατιώτες επέζησαν μετά την τρομερή αυτή ήττα και κατόρθωσαν να φτάσουν στα γερμανικά σύνορα, τελείως αποκαμωμένοι και βαριά άρρωστοι. Ντυμένος αγρότης, ο Ναπολέοντας εγκατέλειψε το στρατό του, μπήκε κρυφά σ’ ένα έλκηθρο και έσπευσε να γυρίσει στο Παρίσι.

Το πρώτο που έκανε μόλις επέστρεψε ήταν να απαιτήσει νέα στρατεύματα, γιατί, τώρα που είχε αποδυναμωθεί τόσο, όλοι οι λαοί είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του. Παρ’ όλα αυτά κατόρθωσε να συγκροτήσει έναν καινούριο ισχυρό στρατό, που αυτή τη φορά αποτελούνταν αποκλειστικά από νεαρούς άντρες. Ήταν οι τελευταίοι που είχαν απομείνει, η νεολαία της Γαλλίας, και ο Ναπολέοντας θα τους έστελνε να πολεμήσουν τους υποτελείς του λαούς. Ξεκίνησε εκστρατεύοντας στη Γερμανία. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας έστειλε τον καγκελάριό του, το Μέτερνιχ, να διαπραγματευτεί μαζί του μια συνθήκη ειρήνης.

Ο Μέττερνιχ μίλησε με το Ναπολέοντα μία ολόκληρη μέρα. Του είπε: «Αν σας θερίσουν αυτό το στρατό νεαρών που συγκεντρώσατε, τι θα γίνει μετά;». Μόλις άκουσε αυτά τα λόγια, ο Ναπολέοντας στην αρχή χλώμιασε, μετά τα χαρακτηριστικά του παραμορφώθηκαν από το θυμό. «Δεν είστε στρατιώτης» του φώναξε «και δε γνωρίζετε την ψυχή του στρατιώτη! Εγώ μεγάλωσα στα πεδία των μαχών, και ένας άνθρωπος όπως εγώ δε δίνει δεκάρα για ένα εκατομμύριο ζωές». Έπειτα απ’ αυτό το ξέσπασμα, όπως αργότερα διηγήθηκε ο Μέττερνιχ, πέταξε το καπέλο του στην άλλη άκρη του δωματίου. Ο Μέττερνιχ το άφησε εκεί που ήταν πεσμένο. Απόλυτα ήρεμος, απάντησε: «Γιατί διαλέξατε εμένα για να μου πείτε αυτά τα λόγια, μέσα σ’ αυτούς τους τέσσερις τοίχους; Ανοίξτε τις πόρτες ώστε να αντηχήσουν απ’ άκρη σ’ άκρη σε ολόκληρη τη Γαλλία». 0 Ναπολέοντας απέρριψε τους όρους ειρήνης του αυτοκράτορα, λέγοντας στο Μέττερνιχ ότι ήταν υποχρεωμένος να πολεμήσει και να νικήσει, αν ήθελε να παραμείνει αυτοκράτορας των Γάλλων. Έτσι το 1813 έγινε μάχη, κοντά στη Λειψία της Γερμανίας, ανάμεσα στο στρατό του Ναπολέοντα και στις συνασπισμένες δυνάμεις των εχθρών του. Την πρώτη μέρα ο Ναπολέοντας είχε το πάνω χέρι. Αλλά τη δεύτερη μέρα τα βαυαρικά στρατεύματα που πολεμούσαν στο πλευρό του τον εγκατέλειψαν, οπότε έχασε τη μάχη και αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Κατά τη διάρκεια της υποχώρησής του πολέμησε με άλλον ένα μεγάλο στρατό αποτελούμενο από Βαυαρούς που τον καταδίωξε, και κατόπιν γύρισε στο Παρίσι.

Είχε δίκιο, η συνέπεια της ήττας του ήταν οι Γάλλοι να τον εκθρονίσουν. Του δόθηκε το δουκάτο του μικρού νησιού Έλβα και αποτραβήχτηκε εκεί. Οι πρίγκιπες και ο αυτοκράτορας όμως που τον νίκησαν συγκεντρώθηκαν το 1814 στη Βιέννη για να διαπραγματευτούν και να μοιράσουν μεταξύ τους την Ευρώπη. Κατά τη γνώμη τους, αιτία όλης αυτής της αναταραχής ήταν οι ιδέες του Διαφωτισμού. Ιδιαίτερα η ιδέα της ελευθερίας είχε προκαλέσει τη Γαλλική Επανάσταση και τους ναπολεόντειους πολέμους, οι οποίοι είχαν κοστίσει στην Ευρώπη αμέτρητα θύματα. Έτσι θέλησαν να καταργήσουν τελείως ό,τι είχε γεννήσει η Γαλλική Επανάσταση. Ο Μέτερνιχ ειδικά επέμενε να ξαναγίνουν όλα όπως πριν από την επανάσταση, ώστε να μην επιτραπεί ξανά παρόμοια αναταραχή. Γι’ αυτό ήταν ζωτικής σημασίας να μη γραφόταν ή τυπωνόταν στη Βιέννη οτιδήποτε χωρίς την έγκριση της κυβέρνησης και του αυτοκράτορα.

Στη Γαλλία η επανάσταση είχε κατασταλεί πλήρως. Ο αδελφός του αποκεφαλισμένου Λουδοβίκου ΙΣΤ’ ανέβηκε στο θρόνο ως Λουδοβίκος ΙΗ’ (ο τίτλος του Λουδοβίκου ΙΖ’ ανήκε στο γιο του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, που είχε πεθάνει κατά τη διάρκεια της επανάστασης). 0 νέος Λουδοβίκος κυβερνούσε με την Αυλή του τη Γαλλία με την ίδια μεγαλοπρέπεια και αφροσύνη που χαρακτήριζαν τον άτυχο αδελφό του, σαν να μην είχαν μεσολαβήσει τα είκοσι έξι χρόνια της επανάστασης και της αυτοκρατορίας. Οι Γάλλοι ήταν όλο και περισσότερο δυσαρεστημένοι. Όταν το άκουσε αυτό ο Ναπολέοντας, εγκατέλειψε κρυφά το νησί Έλβα το 1815 και αποβιβάστηκε στη Γαλλία συνοδευόμενος από κάμποσους στρατιώτες. Ο Λουδοβίκος έστειλε το στρατό του εναντίον του. Μόλις όμως οι στρατιώτες του αντίκρισαν το Ναπολέοντα, λιποτάκτησαν και προσχώρησαν στο πλευρό του. Το ίδιο έκανε και ο υπόλοιπος στρατός. Έπειτα από λίγες μέρες ο αυτοκράτορας Ναπολέοντας μπήκε στο Παρίσι θριαμβευτής, ενώ ο Λουδοβίκος είχε διαφύγει.

Napoleon-v-WellingtonΟι πρίγκιπες, οι οποίοι συνέχιζαν τις διαβουλεύσεις στη Βιέννη, έγιναν έξαλλοι και ανακήρυξαν το Ναπολέοντα εχθρό της ανθρωπότητας. Aπό τις διαταγές του Άγγλου δούκα του Ουέλλινγκτον, συγκεντρώθηκε στο Βέλγιο ένας στρατός που αποτελούνταν κυρίως από Άγγλους και Γερμανούς. 0 Ναπολέοντας επιτέθηκε αμέσως. Ακολούθησε μια τρομερή μάχη στο Βατερλό. Αρχικά φάνηκε να κερδίζει για άλλη μία φορά ο Ναπολέοντας. Αργότερα όμως ένας από τους στρατηγούς του παρανόησε μια εντολή που έλαβε και οδήγησε τα στρατευματά του σε λανθασμένη κατεύθυνση.’Κατά το βράδυ ο στρατηγός Μπλύχερ, διοικητής των πρωσικών στρατευμάτων, συγκέντρωσε τους εξαντλημένους και ηττημένους άντρες του και τους είπε: «Η αλήθεια είναι ότι δε γίνεται, αλλά πρέπει να γίνει», οδηγώντας τους πάλι στη μάχη.Ήταν γραφτό να είναι η τελευταία ήττα του Ναπολέοντα. Διέφυγε με το στρατό του, εκθρονίστηκε ξανά και εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γαλλία.

napoleon-9Επιβιβάστηκε σ’ ένα αγγλικό πλοίο και παραδόθηκε οικειοθελώς στα χέρια των παλιών εχθρών του, των μόνων που δεν είχε κατορθώσει ποτέ να νικήσει. Υπολόγιζε στη μεγαλοθυμία τους, λέγοντας ότι ήθελε να ζήσει σαν ένας απλός πολίτης σύμφωνα με τους αγγλικούς νόμους. Ο ίδιος ο Ναπολέοντας όμως δεν είχε δείξει σχεδόν ποτέ στη ζωή του μεγαλοθυμία. Έτσι οι Άγγλοι τον ανακήρυξαν αιχμάλωτο πολέμου και με το ίδιο πλοίο τον έστειλαν μακριά, πολύ μακριά, σ’ ένα μικρό, έρημο κι ακατοίκητο νησί στον ωκεανό που ονομάζεται Αγία Ελένη, έτσι ώστε να μην μπορέσει να επιστρέφει ποτέ ξανά. Εκεί έζησε τα τελευταία έξι χρόνια της ζωής του, ανίσχυρος και εγκαταλελειμμένος. Υπαγόρευε σε κάποιον τις αναμνήσεις από τα κατορθώματα και τις νίκες του, και μάλωνε με τον Άγγλο διοικητή του νησιού που δεν τον άφηνε ούτε περίπατο να κάνει μόνος του. Αυτό ήταν το τέλος του μικρόσωμου, χλωμού άντρα που διέθετε την πιο ισχυρή βούληση και το πιο νηφάλιο πνεύμα απ’ οποιονδήποτε άλλο ηγέτη. Οι μεγάλες δυνάμεις του παρελθόντος, οι παλιές, αξιοσέβαστες ηγεμονίες, κυβερνούσαν ξανά την Ευρώπη, και ο αυστηρός, άτεγκτος Μέττερνιχ, που δεν είχε κάνει ούτε βήμα για να σηκώσει το καπέλο του Ναπολέοντα, καθόριζε από τη Βιέννη μέσω των πρεσβευτών του την τύχη της Ευρώπης και προσπαθούσε να σβήσει κάθε ίχνος της Γαλλικής Επανάστασης, σαν να μην έγινε ποτέ.

mikri-istoriaΑπό το βιβλίο Μικρή ιστορία του κόσμου – του Gombrich Ernst Hans

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Μεγάλοι έρωτες που γράφτηκαν στην ιστορία

9 Μαΐου 1936 – Η ματωμένη απεργιακή εξέγερση στη Θεσσαλονίκη

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -