Έζησαν έξω από τα κοινωνικά πλαίσια και εναντιώθηκαν σε αυτά. Δεν συμβιβάστηκαν με όσα «πρόσταζε» λογοτεχνικά η εποχή τους, δεν συμβιβάστηκαν σε ποιητικές συντεχνίες, δεν συμβιβάστηκαν, όμως, ούτε με τα κοινωνικά πρότυπα ή μάλλον στερεότυπα της περιόδου κατά την οποία έζησαν.
Αδικήθηκαν από τη μοίρα τους, όπως χαρακτηριστικά έχει λεχθεί, λίγοι, μάλιστα, ήταν όσοι είχαν τη χαρά να δουν την ποίησή τους να αποθεώνεται. Δεν αναγνωρίστηκε η προσφορά τους στην τέχνη και στα γράμματα όσο αυτοί ήταν εν ζωή. Από την άλλη, δεν δέχτηκαν να «υποχωρήσουν», τολμώντας να αμφισβητήσουν την καθεστηκυία τάξη τόσο του κόσμου όσο και της γραφής. Υπήρξαν αιρετικοί τόσο στους εκφραστικούς τους τρόπους όσο και στην ίδια τους τη ζωή και τελικά επέλεξαν να ζήσουν στο περιθώριο και να πεθάνουν μόνοι και… ελεύθεροι.
Δεν εντάχθηκαν πουθενά και ίσως αυτός είναι ένας από τους λόγους για να τους αποκαλούμε σήμερα «καταραμένους ποιητές». Η ατέρμονη προσπάθεια κάποιων να ανήκουμε κάπου. Σε ένα ρεύμα, σε μια σχολή, σε μια γενιά, σε ένα κίνημα. Ειδικά όσον αφορά την ποίηση δεν μπορείς εύκολα να ξεφύγεις από τα στενά όρια που θέλουν να σε τοποθετήσουν.
Ο όρος «καταραμένοι ποιητές» εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ένα έργο του ποιητή Αλφρέ ντε Βινύ, Stello, το 1832, στο οποίο αποκαλεί όλους τους ποιητές «ράτσα των παντοτινά καταραμένων από τους ισχυρούς της γης». Είναι η μετάφραση της φράσης «poétes maudits» του ποιητή Βερλαίν.
Αλκοόλ, ναρκωτικά, τρέλα, βία και έγκλημα ενδεχομένως, ομοφυλοφιλία, αθεΐα και τελικά ο θάνατος, ο πρόωρος θάνατος, ήταν κάποια από τα χαρακτηριστικά της ζωής τους ή καλύτερα ήταν… η ζωή τους. Πώς θα μπορούσε από αυτά να ξεφύγει και η γραφή τους; Είμαστε, άλλωστε, απόλυτοι σε αυτό: Ζωή και γραφή πάντα πορεύονται μαζί. Δεν γίνεται αλλιώς.
Γιατί η γραφή και συγκεκριμένα η ποίηση δεν μπορεί να απέχει από όσα βιώνεις. Δεν υπάρχουν στεγανά μεταξύ γραφής και ζωής. Είναι κομμάτι του εαυτού σου. Δεν γράφεις για να έχεις αναγνώστες, δεν γράφεις για να έχεις σχολιαστές. Γράφεις γιατί δεν μπορείς να μην γράψεις. Είναι κατάρα και ευλογία.
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τους λεγόμενους «καταραμένους ποιητές»… Φρανσουά Βιγιόν, Σαρλ Μπωντλαίρ, Πωλ Βερλαίν, Αρθούρος Ρεμπώ.
Καταραμένους ή άδοξους, όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλεί ο Κώστας Καρυωτάκης σε ένα πόιημά του, δεν «γέννησε» μόνο η Γαλλία. Έντγκαρ Άλαν Πόε και Τσαρλς Μπουκόφσκι ενδεχομένως, είναι άλλες δύο μορφές που απασχόλησαν τόσο με τον τρόπο ζωής τους όσο και με την ποιητική τους γραφή. Κώστας Καρυωτάκης και Ναπολέων Λαπαθιώτης (και ίσως όχι μόνο οι δύο τελευταίοι) είναι οι «δικοί μας» καταδικασμένοι να ζήσουν ελεύθερα ποιητές.
Κώστας Καρυωτάκης
Ο Καρυωτάκης, στο ποίημα “Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων”, ένα ποίημα για να τιμήσει εκείνους τους ποιητές που παρά την προσπάθειά τους δεν κέρδισαν την πολυπόθητη αναγνώριση, όχι τουλάχιστον όσο ζούσαν, αυτοαποκαλείται άδοξος. Και σύμφωνα με όσα ο ίδιος γράφει, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Ο Κώστας Καρυωτάκης πέθανε ως «ιδανικός αυτόχειρας», δίχως να γνωρίσει την αίγλη του μεγάλου Έλληνα ποιητή, της οποίας χαίρει πλέον. Το έργο του αναγνωρίστηκε δυστυχώς μετά τον θάνατό του.
«Ποιος άδοξος ποιητής» θέλω να πούνε… «την έγραψε μιαν έτσι πενιχρή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που ’ναι ;»
Η ποίηση του Καρυωτάκη είναι κοντά στον άνθρωπο. Είναι υπαρξιακή και ρεαλιστική. «Κάθε πραγματικότης του ἦταν ἀποκρουστική», άλλωστε. Ο ποιητής δεν παρουσιάζει τα πράγματα όπως θα ήθελε να είναι αλλά ως έχουν. Όλο το έργο του το διαπερνά η ίδια σαρκαστική ειρωνεία και ο μελαγχολικός λυρισμός, χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης των καταραμένων. Στάθηκε πολέμιος των καθιερωμένων αξιών, του συντηρητισμού και της υποταγής.
«Πληρώνω γιὰ ὅσους, καθὼς ἐγώ, δὲν ἔβλεπαν κανένα ἰδανικὸ στὴ ζωή τους, ἔμειναν πάντα ἕρμαια τῶν δισταγμῶν τους, ἢ ἐθεώρησαν τὴν ὕπαρξή τους παιχνίδι χωρὶς οὐσία. Τοὺς βλέπω νὰ ἔρχονται ὁλοένα περισσότεροι μαζὶ μὲ τοὺς αἰῶνες. Σ᾿ αὐτοὺς ἀπευθύνομαι».
Αυτό που μετέπειτα ονόμασαν «καρυωτακισμό» ίσως τελικά να ήταν η ποίηση της υπαρξιακής αγωνίας, της σαρκαστικής διάθεσης, της αμφισβήτησης ή ακόμη και της άρνησης των κοινωνικών αξιών, δηλαδή όλα όσα εξέφρασε ποιητικά ο Καρυωτάκης.
Ναπολέων Λαπαθιώτης
Έζησε ελεύθερα μια ζωή γεμάτη πάθη και καταχρήσεις, ανεπηρέαστος από το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής του προκαλώντας τρόπον τινά την «καλή κοινωνία». Ό,τι μπορούσε να πράξει για να μπει στον… κύκλο των καταραμένων ποιητών, το έπραξε, το έζησε, το έγραψε και πέθανε νωρίς ως «ιδανικός αυτόχειρας» και αυτός. Ομοφυλόφιλος, άθεος, ναρκομανής και αριστερός, ήταν όλα όσα του απαγόρευε η εποχή του να είναι.
Λυπήσου εκείνους που πονούν, βουβά κι ανώφελα, για κάτι, και παίρνουν, για να λησμονούν, της ζωής κάποιο άθλιο μονοπάτι
Ένας μποέμ τύπος που περιπλανιόταν κάθε βράδυ στη νυχτερινή Αθήνα, ένας λάτρης των απολαύσεων, που αγαπούσε οτιδήποτε ωραίο. Δεν είχε όρια στη διασκέδαση και στις κραιπάλες και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι πράξεις του σκανδάλισαν την εποχή. Μιλούσε χωρίς φόβο για την ομοφυλοφιλία του, για τα πιστεύω του, για τις ιδέες του. Είχε εθιστεί σε ναρκωτικές ουσίες, γεγονός που του προκάλεσε σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
…λυπήσου αυτούς, που, μια φορά, με φτερά ζούσαν, και τα χάνουν, και δεν τους μένει άλλη χαρά, παρά η χαρά πως θα πεθάνουν…
Μπορεί να τον κατατάσσουν στους νεορομαντικούς ποιητές, αλλά οι συμβολισμοί και τα λυρικά στοιχεία στα ποιήματά του, δεν είναι δυνατόν να περιορίσουν την ποίησή του. Ο Λαπαθιώτης εκφράζει τις υπαρξιακές αγωνίες και ανησυχίες του ανθρώπου, φανερώνοντας τη μοναξιά και την απομόνωσή του.
Η ποίηση είναι κατάρα και ευλογία… και αναρωτιόμαστε, ήταν τελικά καταραμένοι;
Κυριακή Παπακωνσταντίνου
Πηγή: kalamatain
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Παρατίθενται σαν να συνταυτίζονται δύο άνθρωποι των γραμμάτων και περίπου μοιάζει από την κριτική που διαβάζουμε να αποθεώνονται και οι δύο. Και ο μεν Καρυωτάκης υπήρξε μια μελαγχολική, απαισιόδοξη, ηττοπαθής προσωπικότητα, που μπορεί να ιδωθεί και συμπαθητικά ως δραματική. Ο Λαπαθιώτης όμως ως χαρακτήρας δεν φαίνεται να είχε και τίποτα θετικό με την έννοια του πρότυπου, του παραδείγματος που πρέπει να αποτελεί ένας “δάσκαλος”. Η προκλητικότητά του εκπροσωπεί και διαφημίζει άμεσα τη “βία” στη καθημερινότητα.
Όταν επιθυμείται η αναγνώριση κάποιου αυτό συμβαίνει γιατί προβάλει κάτι θετικό, κάτι που θα εξυψώσει ηθικά το σύνολο. Αλλιώς γιατί να τύχει αναγνώρισης ένα φθοροποιό κήρυγμα;
Ως αναγνώστες ενός λογοτεχνικού έργου ή θεατές όποιου έργου όποιας τέχνης ας αξιολογούμε το ύψος και την έκταση της δημιουργικότητας και ας μην επηρεάζεται η κρίση μας ως προς τον ίδιο τον δημιουργό του. Υπάρχουν καλές και κακές στιγμές, δημουργικές και λιγότερο στην έμπνευση. Αυτό μόνο οφείλει να μας απασχολεί σε σχέση με το έργο και όχι το άτομο. Για να μην αδικείται η Τέχνη και να μην ευνοείται ο Ανθρωπος.
Η ποίηση του Καρυωτάκη αναγνωρίστηκε. Το πότε τι σημασία έχει; Αν είχε αναγνωριστεί εν ζωή τι θα συνέβαινε; Μήπως θα άλλαζε ο ρους των γεγονότων;