Ότι δεν αγαπούμε δεν υπάρχει – Κωστής παλαμάς
Ο νέος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από επιθυμία. Η επιθυμία γεννιέται, όταν νιώσει ασφάλεια στα πρώτα του βήματα, αισθανθεί εμπιστοσύνη στο βλέμμα των γονιών του και νιώσει τη λαχτάρα στο βλέμμα τους για κείνον ή για κείνη, μια λαχτάρα που θα απευθύνεται στο ίδιο το παιδί, με τα χαρακτηριστικά που έχει, με το φύλο που το κάνει ξεχωριστό, με τα συναισθήματα, τις ανάγκες, τις ιδιαίτερες ικανότητες και τις αδυναμίες του.
Αν αισθανθεί από εκείνους πως αγαπιέται για τη μοναδικότητα του, εδραιώνεται μέσα του η ανάγκη να αναπτύξει έναν εαυτό που θα χαρακτηρίζεται από τα δικά του χαρακτηριστικά, συνθέτοντας τα με αυτό που μιμείται από τους γονείς του.
Όταν όμως οι γονείς για δικούς τους λόγους εκφράζουν μια έντονη επιθυμία, όχι για το ίδιο το παιδί αλλά για αυτό που θα ήθελαν να είναι, ώστε να εξυπηρετεί τα δικά τους ιδεώδη, εκείνα που έπλασαν για τον εαυτό τους και ναυάγησαν στην πορεία της ζωής τους, τότε κλονίζεται η ύπαρξη του. Όταν μεταθέτουν τις δικές τους ανεκπλήρωτες επιθυμίες στο παιδί τους, τότε εκείνο ασφυκτιά. Νιώθει μπουκωμένο με ένα αίτημα, που δεν είναι δικό του. Γεμίζει τόσο πολύ με το αίτημα των γονιών του, που χάνει το δικό του, οπότε κάθε φορά που συναπαντιέται με την επιθυμία του την αποδιώχνει, γιατί νιώθει κορεσμένος από το ‘θέλω’ των γονιών του και κάθε επιθυμία τού διακινεί αισθήματα απέχθειας οπότε την απαρνιέται. Μεταθέτει στην επιθυμία του τα αισθήματα θυμού που νιώθει για τους γονείς του, κάθε φορά που παραβιάζουν την ψυχή του και παύει να θέλει τη ζωή του για να μην ομολογήσει ότι οργίζεται μαζί τους. Για να μην τους πληγώσουν τα θυμωμένα του συναισθήματα, στερεί τον εαυτό του από τη δική του επιθυμία, την απαρνιέται.
Οι γονείς, στερημένοι από μια επιθυμία που δεν ικανοποιήθηκε ποτέ, να αγαπηθούν για αυτό που είναι πραγματικά, ζητούν από εκείνον να ικανοποιήσει το δικό τους ιδεώδες , ώστε να κερδίσουν την εύνοια των σημαντικών τους ανθρώπων. Πιέζουν λοιπόν το παιδί τους να ανταποκριθεί σε μια ιδανική εικόνα, αρνούμενοι να δεχτούν ότι είχαν δικαίωμα να αγαπηθούν με την αλήθεια τους. Προβάλλουν το θυμό που νιώθουν για τον εαυτό τους, που δεν αποτελείται από ακτινοβόλα υλικά για να φωτοβολήσουν την τυφλότητα άλλων, στο παιδί τους απαιτώντας από εκείνον να γίνει κάτι που οι ίδιοι δεν μπόρεσαν. Του ζητούν να ανταποκριθεί στο ιδανικό παιδί της φαντασίωσής τους. Ελέγχουν το θυμό τους, ελέγχοντας το παιδί τους. Τη ψυχή και το σώμα του.
Το παιδί ασφυκτιά με μια επιθυμία που δεν είναι δική του. Όσο εκείνη κυλάει στο ψυχικό του σύστημα στερείται τον αέρα που αναπνέει. Το οξυγόνο δεν φτάνει στους πνεύμονες του, γιατί έχουν καταλάβει το χώρο οι γονείς του. Γονείς που επιδιώκουν την τελειότητα. Το τέλειο ιδανικό εύρωστο, υγιές παιδί που θα καθησυχάσει τις ανησυχίες τους, θα τους ικανοποιήσει στα μάτια των ξένων. Μπουκώνει με την ανησυχία τους και την υπερβολική τους ανάγκη, να ικανοποιήσουν την εικόνα τους και όχι τον ίδιο. Η επιθυμία του χάνεται. Γίνεται ο ίδιος μια ανάγκη να ικανοποιήσει τους γονείς του. Προσφέρεται σε αυτούς. Και τρώει ασυλλόγιστα. Μετά όμως μετανιώνει γιατί ο άνθρωπος ακόμα και στα δεσμά, διατηρεί μια αίσθηση ελευθερίας. Και αποβάλλει την τροφή. Όπως θα ήθελε να αποβληθεί και ο ίδιος άραγε; Για να μη βαραίνει τους γονείς του! Για να τον πιέζουν τόσο πολύ σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρει ό ίδιος σαν υποκείμενο, σαν άνθρωπος με ανάγκες και επιθυμίες, αλλά το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η τροφή σαν ένα μέσο για να παχύνει, για να ανταποκριθεί στο ιδανικό παιδί της φαντασίας τους. Για να τους ευχαριστήσει, γίνεται η επιθυμία ενός άλλου, όπου αυτή η επιθυμία δεν απευθύνεται στο είναι του, αλλά σε ένα χειραγωγήσιμο αντικείμενο για εκείνους.
Πάνω στην απόγνωση του, αναλαμβάνει τον έλεγχο του σώματος του.
-Δεν θα φάω Δεν θα τους ικανοποιήσω και με αυτό τον τρόπο θα κερδίσω την αυτονομία μου. Ακόμα και αν αυτή η αυτονομία με οδηγήσει σε δρόμους που δεν θα υπάρξει επιστροφή.
‘Το σύμπτωμα του παιδιού είναι σε θέση να απαντήσει σε ότι συμπτωματικό υπάρχει στη δομή της οικογένειας’ λέει ο Λακάν.
Η άρνηση τροφής γίνεται σύμπτωμα, για να εκφράσει μια κραυγή απελπισίας.
-Θέλω να είμαι ο εαυτός μου, θέλω να έχω την δική μου επιθυμία. Θέλω να με αγαπάτε, για αυτό που είμαι. Να μη με καταβροχθίζετε με τις δικές σας επιθυμίες, γιατί όταν το κάνετε μισώ κάθε τι που έχει σχέση με τροφή. Είμαι εξοργισμένος με την συμπεριφορά σας. Θυμώνω με σας, αλλά και με τον εαυτό μου. Θυμώνω τόσο που θέλω να πεθάνω. Αλλά πιο πολύ από όλα φοβάμαι ότι ο θυμός μου, μπορεί να σας κάνει κακό. Έτσι προτιμώ να θυσιαστώ εγώ, για να μην πεθάνετε εσείς Ακόμα κι αν αυτή η θυσία, αφορά το δικό μου θάνατο.
Η τελειότητα που απαιτούμε από τα παιδιά μας, η ανάγκη να ανταποκριθούμε σε ένα δικό μας ιδεώδες, που απαιτεί να έχουμε ένα τέλειο εαυτό και άρα ένα τέλειο παιδί, μεταφέρεται σε εκείνα σαν ένα βάρος που προσπαθούν να απαλλαχτούν από αυτό. Οι γονείς που πιέζουν το παιδί τους να ανταποκριθεί σε μια εικόνα που έχουν προσαρμόσει εκείνοι για τον εαυτό τους ή στην προσπάθεια τους να ικανοποιήσουν το περιβάλλον τους γίνονται πιεστικοί προς το παιδί τους και του ζητούν να γίνει ένα μέσο που θα τους ικανοποιήσει και θα ικανοποιήσει και το περιβάλλον τους. Το παιδί διαισθάνεται ότι πίσω από αυτό το ασφυκτικό αίτημα κρύβεται η δική τους ανάγκη, όχι για το ίδιο το παιδί σαν ένα επιθυμητό ον, αλλά για να επιδιώξουν μέσω αυτού, να κερδίσουν την χαμένη τους επιβεβαίωση στα μάτια των άλλων.
Οι γονείς, με τα στερεότυπα που έχουν, στέλνουν μηνύματα στους νέους ανθρώπους να συμμορφωθούν σε ένα παράλογο ιδεώδες, που εστιάζει περισσότερο στην εικόνα και λιγότερο στον άνθρωπο.
Νέοι άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα, όπου επικρατεί η έλλειψη αποδοχής για αυτό που είναι πραγματικά, γίνονται ευάλωτοι σε πιέσεις της εποχής και επιρρεπή σε μια ανάγκη να ανταποκριθούν σε εξιδανικευτικές φιγούρες, απομιμήσεις κάποιων ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε πραγματικά πόσο ευτυχισμένοι είναι. Όταν αισθανθούν πως δεν τα καταφέρνουν γίνονται ή θύτες και τιμωρούν άλλους για τη δική τους υποτιθέμενη έλλειψη, επιτίθενται δηλαδή στους άλλους για τη δική τους ανεπάρκεια μεταθέτοντας το μίσος τους αλλού ή γίνονται θύματα, όπου η ακρωτηριασμένη τους αυτοεκτίμηση τούς κάνει να υποφέρουν κάθε φορά που ένα ερέθισμα απαξίωσης δυναμιτίζει το τραύμα που έχουν υποστεί.
Εάν οι γονείς δεν απομακρυνθούν από τη δική τους ανάγκη να καταφεύγουν σε εξιδανικεύσεις, επειδή δυσκολεύονται να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει τα πάντα, τότε έχουν ένα σοβαρό πρόβλημα να λύσουν. Καθένας μας έχει συγκεκριμένες δυνατότητες αλλά και αδυναμίες που θα πρέπει να τις δεχτούμε, σα μέρος της ύπαρξης μας. Όσοι δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τη δική τους εικόνα, με αυτό που μπορούν να αλλάξουν αλλά και με αυτό που δεν μπορούν, τότε χρειάζεται να ζητήσουν βοήθεια για τον εαυτό τους. Να ζητήσουν βοήθεια γιατί εάν δεν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να αποχωριστεί το ιδανικό παιδί που δεν μπορούμε να γίνουμε ποτέ, τότε κινδυνεύουμε να μεταφέρομε το δικό μας άγχος, την ανάγκη για τελειότητα στα παιδιά μας, με καταστροφικά αποτελέσματα για τα ίδια.
~ Αγγελική Μπολουδάκη
https://antikleidi.com/author/boloudaki/
Η Αγγελική Μπολουδάκη είναι ιδιώτης Κοινωνική Λειτουργός, τέως στέλεχος του Κέντρου πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών Ν.Χανίων και τέως Εκπαιδευτικός Α.Τ.Ε.Ι. Είναι συγγραφέας του βιβλίου ‘Μαμά, μπαμπά, δε με κοιτάξατε και χάθηκα’, Εκδόσεις Αραξοβόλι
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ο Λακάν λέει πως το σύμπτωμα του παιδιού μπορεί να μας δείξει την προβληματική κατάσταση που υπάρχει στην οικογένεια. Όταν στην οικογένεια υπάρχει έλεγχος, ανάγκη για επιβολή εξουσίας από την πλευρά των γονιών, τότε αυτός ο έλεγχος επιβάλλεται και στη διατροφή του παιδιού, με την έννοια πως το πιέζουν να ανταποκριθεί σε ένα πρότυπο μέσα από αυτήν. Δεν ενδιαφέρονται απλά να τραφεί σωστά, αλλά το πιέζουν να εξυπηρετήσει τις δικές τους ανάγκες.
– Φάε αυτό ή εκείνο, όχι επειδή κάνει καλό στην υγεία σου, αλλά επειδή το θέλω εγώ.
Θέλουν να γίνει το παιδί τους ένα αντικείμενο, όπως έγιναν και εκείνοι στο παρελθόν, για να εξυπηρετήσουν τους δικούς τους γονείς και δεν σέβονται τη δική του επιθυμία. Αν τη σεβόντουσαν θα έβρισκαν δελεαστικούς τρόπους για να τραφεί το παιδί τους σωστά, ( ωραίο πιάτο, ωραία συνδυασμένα χρώματα, ευχάριστη ατμόσφαιρα φαγητού, όμορφα σχήματα με την τροφή στο πιάτο, ήρεμες οικογενειακές συζητήσεις κ.α).
Αυτό που θέλουν οι γονείς στην περίπτωσή μας είναι να ελέγξουν το παιδί τους επιβάλλοντας το πόσο ή το τι θα φάει, όχι όμως από αγάπη και ενδιαφέρον για το παιδί τους, αλλά γιατί θέλουν να του επιβάλλουν ένα δικό τους στερεότυπο, το οποίο το έχουν οικειοποιηθεί και εκείνοι από τους δικούς τους γονείς.
Οι γονείς μέσω της τροφής επιβάλλουν στο παιδί τους δικά τους αιτήματα ‘ φάε για να με ευχαριστήσεις’, για να είσαι υγιής, για να μπορώ και εγώ να καυχηθώ στο περιβάλλον μου για σένα. Γίνε ένα μέσο να εξυπηρετήσεις την εξιδανικευμένη μου εικόνα.
Η άρνηση τροφής λοιπόν αναφέρεται στην έκκληση του παιδιού να ενδιαφερθούν για εκείνο και όχι για αυτό που ‘πρέπει’ να κάνει για να τους ευχαριστήσει, γιατί αν το κάνει, έτσι όπως του το επιβάλλουν οι γονείς του, θα χάσει τον εαυτό του. Αρνείται το φαγητό σε σημείο που μπορεί να γίνει ανορεκτικό σε μια προσπάθεια να κερδίσει την αυτονομία του, έστω κι έτσι. Η άρνηση τροφής είναι μια κραυγή προς εκείνους προσπαθώντας να τους πει : είμαι άνθρωπος και θέλω να με σέβεστε για αυτό. Θέλω να μοιράζεστε μαζί μου την επιθυμία σας για μένα και όχι για αυτό που κάνω. Αν με αγαπάτε αληθινά, ψάξτε να βρείτε επιχειρήματα και να με πείσετε μέσα από την καρδιά σας, γιατί πρέπει να φάω αυτό που μου λέτε. Αν το κάνετε αυτό, εγώ θα καταλάβω πως θέλετε να φάω από ενδιαφέρον για μένα και δεν το κάνετε επειδή ενδιαφέρεστε για την εικόνα σας. Οσο όμως αισθάνομαι πως μου απευθύνεστε για να ωραιοποιήσω τη δική σας εικόνα, όσο αισθάνομαι πως εσείς γίνατε τα αντικείμενα των γονιών σας και υπακούσατε τυφλά στην ανάγκη των δικών σας γονιών να γίνετε ένα παιγνιδάκι στα χέρια τους και απαιτείτε και από μένα το ίδιο, τόσο δε θα σας κάνω το χατήρι. Αντιδρώ σε σας όχι μονο για μένα, αλλά και για σας, μήπως ξυπνήσετε επιτέλους και αρχίσετε να ενδιαφέρεστε για τον εαυτό σας αληθινά, γίνετε δηλαδή αυτόβουλα υποκείμενα, ανεξάρτητοι από παράταιρες απηρχαιωμένες εντολές που δυσκολεύουν και εμένα αλλά και εσάς. Χρειάζετε να διαφοροποιηθείτε από τα νοσηρά μοντέλα στα οποία ανατραφήκατε και όπου σας ήθελαν υπάκουες μαριονέτες, να πορεύεστε σε πεπατημένους δρόμους, ελεγχόμενοι από άλλους. Αν αυτονομηθείτε εσείς, θα γλυτώσω και εγώ. Θα φάω, όχι επειδή το θέλετε εσείς, αλλά επειδή θα καταλάβω πως με αγαπάτε και επειδή με αγαπάτε, αγαπάω και εγώ τον εαυτό μου και τον φροντίζω. Ευχαριστώ.