Πόσο υψηλό δείκτη “οικολογικής νοημοσύνης” διαθέτεις;

gb_brain_only_web


Αν αγοράσετε ένα σακουλάκι πατατάκια Walkers με γεύση «αλάτι και ξύδι», στην ετικέτα αναγράφεται το αποτύπωμα άνθρακα της συσκευασίας, 75 γραμμάρια εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (για σύγκριση, ας αναφέρουμε άτι ένα γεμάτο τζάμπο τζετ που πετά από τη Φρανκφούρτη στη Νέα Υόρκη αποβάλλει περίπου 713.000 γραμμάρια ανά επιβάτη). Το σακουλάκι δηλώνει ότι η Walkers συνεργάζεται από το 2005 με μια οργάνωση ονόματι Carbon Trust, προκειμένου να αναλύσει τα αποτυπώματα άνθρακα των προϊόντων της και να βρει τρόπους ώστε να τα μειώσει.

Ο υπολογισμός αυτών των 75 γραμμαρίων χρειάστηκε τεράστια προσπάθεια. Κατ’ αρχάς, οι ερευνητές της Carbon Trust υπολόγισαν πόση ενέργεια χρησιμοποιήθηκε όταν φυτεύονταν οι σπόροι των δυο συστατικών, δηλαδή οι πατάτες και το ηλιέλαιο. Κατόπιν πρόσθεσαν το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται από ντιζελοκίνητα τρακτέρ που συλλέγουν τις πατάτες, καθώς και κατά την πλύση και τον καθαρισμό τους, το τηγάνισμα και τη συσκευασία τους, την αποθήκευση και διανομή τους. Υπολόγισαν επίσης τα αέρια του θερμοκηπίου που εκλύθηκαν όταν τυπώθηκαν τα σακουλάκια και συσκευάστηκαν τα πατατάκια. Τέλος, οι μετρητές διοξειδίου του άνθρακα έλαβαν υπόψη τι συμβαίνει όταν το άδειο σακουλάκι πεταχτεί στο καλάθι απορριμμάτων, συνυπολογίζοντας την αποκομιδή και τη μεταφορά στον σκουπιδότοπο, καθώς και την κατάληξή του σε χώρο υγειονομικής ταφής.

Τα προϊόντα ενός τυπικού αμερικανικού σούπερ μάρκετ ταξιδεύουν κατά μέσο όρο 1.500 μίλια από το χωράφι μέχρι τον σκουπιδοτενεκέ – όμως τα μίλια που ταξιδεύει η τροφή δεν αντιστοιχούν κατ’ ανάγκην άμεσα στα αποτυπώματα άνθρακα. Για παράδειγμα, η μεταφορά διά θαλάσσης προκαλεί περίπου το ένα , εξηκοστό των εκπομπών της μεταφοράς δι’ αέρος και περίπου το ένα πέμπτο της οδικής μεταφοράς. Καθώς φαίνεται, για κάποιον που βρίσκεται στη Βοστώνη, ένα μπουκάλι Μπορντώ που ήρθε με πλοίο από το γαλλικό του αμπέλι θα έχει μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα από ένα μπουκάλι καλιφορνέζικο Σαρντονέ που μεταφέρθηκε με φορτηγό (το γεωγραφικό σημείο ισορροπίας καλιφορνέζικων και γαλλικών κρασιών ως προς το κόστος τους σε διοξείδιο του άνθρακα βρίσκεται κοντά στο Κολόμπους του Οχάιο).

Πέρα από την απόσταση αποστολής, υπάρχουν πολλές ακόμα μεταβλητές που επηρεάζουν το αποτύπωμα άνθρακα στην παραγωγή τροφίμων, από τις μεθόδους συγκομιδής μέχρι τον τύπο λιπάσματος που χρησιμοποιείται και τις καύσιμες ύλες που καταναλώνονται κατά τη συσκευασία του. Εξού και οι περιβαλλοντολόγοι στο Πανεπιστήμιο Λίνκολν, στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας υπολογίζουν ότι το αποτύπωμα άνθρακα του αρνίσιου κρέατος από τη Νέα Ζηλανδία που μεταφέρεται στη Βρετανία είναι μόλις το ένα τέταρτο του αντίστοιχου βρετανικού – εν μέρει επειδή ο ηλεκτρισμός στη Νέα Ζηλανδία προέρχεται κυρίως από ανανεώσιμες πηγές, ενώ η άφθονη βροχή και ο ήλιος σημαίνει ότι τα λιβάδια εκεί χρειάζονται λιγότερο λίπασμα απ’ όσο η συννεφιασμένη Βρετανία. (Από την άλλη πλευρά, βέβαια, τα πλοία χρησιμοποιούν το καύσιμο που μολύνει περισσότερο, το «μαύρο γιαούρτι», δηλαδή τα κατά τα άλλα άχρηστα «λάδια» που απομένει από τη μετατροπή του πετρελαίου σε μαζούτ’ λόγω των ρύπων που εκπέμπουν, τα πλοία σε κάποια λιμάνια αναγκάζονται να συνδεθούν με επίγειες πηγές ηλεκτρισμού, αντί να αφήσουν τις μηχανές τους νεκρές όσο βρίσκονται στο λιμάνι.)

38b957c

Πόση διαφορά θα υπάρξει αν σταματήσουμε να παίρνουμε πλαστικές σακούλες από το κατάστημα της γειτονιάς για να φέρουμε τα πράγματα στο σπίτι, αν χαμηλώνουμε τον θερμοστάτη τέσσερις ή πέντε βαθμούς και σβήνουμε τα φώτα όποτε βγαίνουμε από το δωμάτιο; Αν αντικαταστήσουμε τους λαμπτήρες πυρακτώσεως με λαμπτήρες νέον που εξοικονομούν ενέργεια; Οι απαντήσεις μάς εισάγουν σε μια ζώνη περιπλοκών που μπορούν να δημιουργούν μικρά ηθικά διλήμματα όλη μέρα.

Χρειάζεται να μάθουμε ένα νέο είδος μαθηματικών για να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις – ένα είδος που να δείχνει τις συνέπειες των καθημερινών μας επιλογών και αγορών βαθύτερα από ποτέ άλλοτε. Οι απαντήσεις ενίοτε είναι αναπάντεχες. Μια ανάλυση αποτυπώματος άνθρακα που έγινε στο Πανεπιστήμιο του Κράνφιλντ της Βρετανίας εστίασε στην αποτίμηση του κύκλου ζωής 12.000 τριαντάφυλλων με μακρύ μίσχο που πωλούνταν στο Λονδίνο τις χειμωνιάτικες ημέρες του Φεβρουάριου, κάποια από την Ολλανδία κι άλλα από την Κένυα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα ολλανδικά τριαντάφυλλα -επειδή αναπτύσσονται σε θερμοκήπια- έχουν εξαπλάσιο αποτύπωμα άνθρακα από την κενυατική ποικιλία. Το θερμό κλίμα της Κένυας, σε συνδυασμό με τα μικρά αγροκτήματα, η σπανιότητα των τρακτέρ και η χρήση φυσικού μάλλον παρά χημικού λιπάσματος μείωσαν το κόστος των τριαντάφυλλων σε άνθρακα, σε σύγκριση με τις πρακτικές της βιομηχανικής καλλιέργειας στα θερμοκήπια – ακόμα κι όταν συνυπολογιστούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την αεροπορική μεταφορά των τριαντάφυλλων από το Ναϊρόμπι. Αυτό δείχνει γιατί θα ήταν πιο «πράσινο» για τους Βρετανούς να αγοράζουν τριαντάφυλλα που ήρθαν με αεροπλάνο από την Κένυα παρά τριαντάφυλλα που φύτρωσαν στην απέναντι ακτή της Μάγχης, στην Ολλανδία.


Τα οφέλη από τις αγορές ντόπιων υπηρεσιών και προϊόντων δεν αμφισβητούνται – ένα απ’ αυτά είναι η προστασία της οικονομίας της κοινότητας, των εργασιών και μισθών ένα άλλο είναι τα εν γένει χαμηλότερα αποτυπώματα άνθρακα (παρά τις όποιες εξαιρέσεις). Ωστόσο, η Ανάλυση Κύκλου Ζωής εγείρει το ερώτημα: τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι ένα προϊόν είναι «ντόπιο»; Μια βιομηχανική οικολόγος στο Μόντρεαλ ανίχνευσε τη γεωγραφία των κύκλων ζωής ντοματών που αναπτύχθηκαν σε θερμοκήπια κοντά στο Μόντρεαλ. Όπως δήλωσε, «Λεν υπήρχαν και πολλά ντόπια πράγματα στο “ντόπιο” προϊόν. Η έρευνα και ανάπτυξη έγιναν στη Γαλλία, οι σπόροι φύτρωσαν στην Κίνα και μεταφέρθηκαν πίσω στη Γαλλία, όπου υπέστησαν επεξεργασία κι εστάλησαν στο Οντάριο, κι εκεί βλάστησαν τα φυτώρια. Τέλος, αυτά τα φυτώρια μεταφέρθηκαν οδικά στο Κεμπέκ, όπου καλλιεργήθηκε το τελικό φυτό και συλλέχθηκε ο καρπός. Ακόμη και μια “ντόπια” ντομάτα έχει παγκόσμιο παρελθόν».

pwa ecology

Κάτι άλλο που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι κάθε παρέμβαση σε ένα περίπλοκο σύστημα έχει ακούσιες παρενέργειες. Μπορεί οι λύσεις που βρίσκουμε στον δικό μας τόπο να δημιουργούν νέα προβλήματα κάπου αλλού. Κλασική περίπτωση ακούσιων συνεπειών μπορεί να είναι η έκρηξη στην καλλιέργεια καλαμποκιού ως επιδοτούμενης πηγής αιθανόλης στα βιοκαύσιμα. Οι αγρότες, βέβαια, στηρίζονται επίσης στο καλαμπόκι ως τροφή για τα ζωντανά, ούτως ώστε τα γουρούνια να παχαίνουν, οι αγελάδες να βγάζουν γάλα και οι κότες να κάνουν αυγά. Το σιρόπι καλαμποκιού δίνει γλυκιά γεύση σε αναψυκτικά και σε πολλές επεξεργασμένες τροφές. Οπότε η αυξημένη ζήτηση για καλαμπόκι ως πηγή καυσίμων προκαλεί ένα κύμα με απρόβλεπτες συνέπειες. Καθώς οι επιδοτούμενοι αγρότες κυνηγούν το χρυσωρυχείο -το καλαμπόκι ως απάντηση στο πετρέλαιο! -η σπάνη του καλαμποκιού προκαλεί αύξηση τιμών σε προϊόντα που εξαρτώνται από το καλαμπόκι, όπως βοδινό κρέας, τάκος και κορν φλέηκς.

Ασφαλώς η αύξηση στις τιμές των τροφίμων επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες πέραν της σπάνης του καλαμποκιού, καθώς επισημαίνει ο οδηγός μου στη βιομηχανική οικολογία Gregory Norris. «Όταν ασκείς πίεση στα αγροκτήματα οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται, αλλά αυτή η συνέπεια μπορεί να ευθύνεται για μικρό μόνο τμήμα της αύξησης στις τιμές των τροφίμων», λέει ο Norris. «Δεν μπορούμε να κατηγορούμε μόνο τα βιοκαύσιμα για τις αυξήσεις στις τιμές· θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τις ανερχόμενες τιμές του πετρελαίου και την αυξανόμενη ευμάρεια στην Ασία, όπου οι άνθρωποι εμπλουτίζουν τη δίαιτά τους με περισσότερο κρέας. Αν όμως κάποιοι σε μια φτωχή αγροτική περιοχή μπορούν να βρουν τρόπους να αναπτύξουν βιοκαύσιμα σε έδαφος οριακής απόδοσης που δεν έχει γίνει αγρόκτημα και δεν είναι δάσος, υπάρχει μια τεράστια θετική συνέπεια, δημιουργείται μια πηγή εισοδήματος εκεί όπου δεν υπήρχε καμία».

Κάτι που δείχνει απλώς ότι τα συστήματα είναι περίπλοκα. Χρειαζόμαστε συστηματικές μετρήσεις για να υπολογίζουμε τις μυριάδες συνέπειες των πραγμάτων που παράγουμε. Η βιομηχανική οικολογία είναι ο τομέας που επιδιώκει να μάθει αυτά τα νέα μαθηματικά. Στην καλύτερη περίπτωση, η σκέψη μας σχετικά με κινδύνους όπως οι τοξίνες στα παιγνίδια, απειλές όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη και οι συνέπειες των πραγμάτων που κατασκευάζουμε, καλλιεργούμε, διανέμουμε, καταναλώνουμε και πετάμε, υπήρξε μέχρι στιγμής μονοδιάστατη, καθ’ όσον εστίαζε σε ένα μεμονωμένο πρόβλημα, αποκομμένο από όλα τα υπόλοιπα. Οι ποικίλοι οδηγοί για μια πιο «πράσινη» ζωή πολύ συχνά παρέχουν τέτοιες επιμέρους λεπτομέρειες, αγνοώντας τις παρωπίδες που κρύβουν τις υπόλοιπες.

ecological-intelligence-courtesy-of-ukprogressivecouk

Για παράδειγμα, οι αντιδράσεις για το αποτύπωμα άνθρακα του εμφιαλωμένου νερού ώθησε πολλά εστιατόρια να σταματήσουν να το παρέχουν, και κάποιοι άρχισαν να ξαναγεμίζουν τα πλαστικά μπουκάλια που περιείχαν το νερό που αγόρασαν. Όμως αυτή η οικολογικά ορθή ευαισθητοποίηση ως προς τις περιβαλλοντικές συνέπειες των μπουκαλιών παρέβλεπε ένα άλλο μειονέκτημα: η χρήση πλαστικού στα μπουκάλια θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες στην υγεία, από χημικά που διυλίζονταν στο εμφιαλωμένο νερό. Το ΒΡΑ (βισφενόλη Α, ένα βασικό χημικό συστατικό πολλών πλαστικών), για το οποίο υπήρχαν υποψίες ότι ήταν παράγων διαταραχής της ενδοκρινικής λειτουργίας, διαχέεται στα υγρά 55 φορές γρηγορότερα αν το συγκεκριμένο υγρό βρίσκεται σε κατάσταση βρασμού – συνήθης πρακτική για ορειβάτες σε ψυχρά κλίματα και καθημερινή για γονείς που βάζουν γάλα σε πλαστικά μπιμπερό.

Ένας τρόπος να αυξήσουμε τη συλλογική μας οικολογική νοημοσύνη είναι να εξοικειωθούμε με ένα ευρύτερο φάσμα τρόπων κατηγοριοποίησης και στοχασμού των επιπτώσεων που έχουν τα προϊόντα. Το ιδανικό θα ήταν να αντιλαμβανόμαστε τις αρνητικές συνέπειες ενός αντικειμένου σε τρία διασταυρούμενα επίπεδα:

  • τη γεώσφαιρα, που περιλαμβάνει γη, αέρα, νερό, και φυσικά κλίμα·
  • τη βιόσφαιρα, δηλαδή τα σώματά μας και αυτά των άλλων ειδών και φυτών και
  • την κοινωνιόσφαιρα, τις ανθρώπινες ανησυχίες, όπως οι εργασιακές συνθήκες.

———–

 ~ Απόσπασμα από το βιβλίο Οικολογική Νοημοσύνη του Daniel Goleman 

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Μην ζητάτε από τους φτωχούς να θυσιαστούν για την κλιματική αλλαγή

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

2 CommentsΣχολιάστε