Ουμπέρτο Έκο – Ο Μάρκο Πόλο και ο μονόκερος

europeuni1


Συχνά, μπροστά στο άγνωστο φαινόμενο, αντιδρούμε κατά προσέγγιση: αναζητούμε τη λεπτομέρεια του περιεχομένου, που ήδη είναι παρούσα στην εγκυκλοπαίδειά μας, που καλώς είτε κακώς φαίνεται να εξηγεί το νέο γεγονός.

Ένα κλασικό παράδειγμα αυτής της διαδικασίας βρίσκουμε στον Μάρκο Πόλο, που βλέπει στην Ιάβα (τώρα το καταλαβαίνουμε εμείς) ρινόκερους. Ωστόσο πρόκειται για ζώα που εκείνος δεν έχει ξαναδεί ποτέ του, με τη διαφορά ότι, κατ’ αναλογία προς άλλα γνωστά ζώα, διακρίνει το σώμα τους, τα τέσσερα πόδια και το κέρατο. Επειδή η κουλτούρα που είχε του παρείχε την έννοια του μονόκερου, με άλλα λόγια του τετράποδου που είχε στη μουσούδα του ένα κέρατο, χαρακτηρίζει τα ζώα εκείνα μονόκερους. Στη συνέχεια, επειδή είναι χρονικογράφος έντιμος και λεπτολόγος, σπεύδει να μας πει ότι τούτοι οι μονόκεροι είναι πολύ παράξενοι ωστόσο, λίγο εξειδικευμένοι θα λέγαμε, δεδομένου ότι δεν είναι λευκοί και λεπτοί, αλλά έχουντρίχωμα βούβαλου και πόδια σαν του ελέφαντα”, το κέρατό τους είναι μαύρο και άγαρμπο, η γλώσσα αγκαθωτή, το κεφάλι σαν του αγριογούρουνου: “Είναι πολύ άσχημο στην όψη τούτο το ζωντανό. Δεν είναι, όπως λέγεται στα μέρη μας, καμιά κούκλα για τη βιτρίνα, ίσα ίσα” (Milione, 143).

Ο Μάρκο Πόλο φαίνεται να παίρνει μια απόφαση: αντί να ανατμήσει το περιεχόμενο προσθέτοντας ένα νέο ζώο στο σύμπαν των ζώων, διορθώνει την ισχύουσα περιγραφή των μονόκερων που, αν βέβαια υπάρχουν, είναι όπως εκείνος τους είδε και όχι όπως διηγείται ο μύθος Τροποποιεί την ένταση αφήνοντας σε εκκρεμότητα την έκταση. Ή τουλάχιστο έτσι φαίνεται ότι κάνει στην πραγματικότητα, χωρίς πολλές ταξινομητικές ανησυχίες.

xtd69853

Αλλά, τι θα είχε συμβεί αν ο Πόλο είχε φθάσει στην Αυστραλία αντί για την Κίνα και σ’ ένα υδάτινο ρεύμα είχε δει έναν ορνιθόρυγχο;

Ο ορνιθόρυγχος είναι ένα παράξενο ζώο, που φαίνεται να έχει δημιουργηθεί για να προκαλέσει κάθε είδους ταξινόμηση, είτε επιστημονική είτε λαϊκή: μακρύς, κατά μέσο όρο καμιά πενηνταριά εκατοστά, περίπου δύο κιλά βαρύς, έχει πλακουτσωτό σώμα σκεπασμένο με σκούρο καφέ τρίχωμα, δεν έχει λαιμό κι η ουρά του είναι σαν του κάστορα· το ράμφος του είναι σαν της χήνας, προς το μπλε από πάνω και ροζ ή κατάστικτο από κάτω, δεν έχει πτερύγια αυτιών, τα τέσσερα πόδια του καταλήγουν το καθένα σε πέντε δάχτυλα με μεμβράνες, αλλά και νύχια αρπακτικά επίσης· ζει αρκετό διάστημα κάτω από το νερό (όπου και τρώει) ώστε να μπορεί να θεωρηθεί και ψάρι και αμφίβιο, το θηλυκό γεννάει αβγά, αλλά θηλάζει με γάλα τα μικρά του, έστω κι αν δεν φαίνονται πουθενά θηλές (εξάλλου και του αρσενικού οι όρχεις είναι εσωτερικοί και δεν φαίνονται).

Δεν αναρωτιόμαστε κατά πόσο ο Μάρκο Πόλο θα είχε θεωρήσει το ζώο θηλαστικό ή αμφίβιο, αλλά σίγουρα θα είχε αναρωτηθεί αν αυτό που έβλεπε (αν υποθέσουμε πως ήταν ένα ζώο κι όχι μια πλάνη των αισθήσεων ή ένα τέρας του άλλου κόσμου) ήταν κάστορας, χήνα ή ψάρι, και εν πάση περιπτώσει αν ήταν πουλί, ζώο της θάλασσας ή της στεριάς. Μεγάλο μπλέξιμο, από το οποίο δεν θα μπορούσε να τον γλιτώσει η γνώση του μονόκερου· το πολύ πολύ να είχε καταφύγει στην ιδέα της Χίμαιρας.

Στο ίδιο μπλέξιμο βρέθηκαν οι πρώτοι Αυστραλοί άποικοι όταν είδαν ορνιθόρυγχο: τον είχαν πάρει για τυφλοπόντικα, και πράγματι τον είχαν ονομάσει watermole, όμως κείνος ο τυφλοπόντικας είχε ράμφος, επομένως δεν ήταν τυφλοπόντικας. Κάτι το αντιληπτό, πέρα από τις προδιαγραφές που πήγαζαν από την ιδέα του τυφλοπόντικα, δεν προσαρμοζόταν στις προδιαγραφές -έστω κι αν, προκειμένου να αναγνωρίσουμε ένα ράμφος πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι άποικοι είχαν την προδιαγραφή του ράμφους.

eco

  ~ από το βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο «ο Καντ & ο ορνιθόρυγχος» εκδόσεις Ελληνικά γράμματα

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Δείτε όλα τα άρθρα του Έκο στο site μας  ΕΔΩ

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -