Αμφίπολη: Ποια ήταν η Περσεφόνη; Ο μύθος της όμορφης βασίλισσας του κάτω κόσμου

persefoni-amfipoli


Η Δήμητρα έχασε για πάντα την ευθυμία της όταν της πήραν από κοντά της τη νεαρή Κόρη, πού κατόπιν ονομάστηκε Περσεφόνη.

‘Ο Άδης ερωτεύτηκε την Κόρη και πήγε και ζήτησε από τον Δία την άδεια να την παντρευτεί. Ο Ζεύς φοβήθηκε να προσβάλει τον πρεσβύτερο αδελφό του με κατηγορηματική άρνηση, άλλα γνώριζε επίσης ότι ή Δήμητρα δεν θα του το συγχωρούσε ποτέ αν ή Κόρη καταδικαζόταν να ζήσει στον Τάρταρο- έτσι ο Ζεύς απάντησε διπλωματικά ότι δεν μπορούσε ούτε να δώσει ούτε να αρνηθεί τη συγκατάθεσή του.

Τούτο έδωσε στον Άδη το θάρρος να απαγάγει το κορίτσι ενώ μάζευε λουλούδια σ’ ένα λιβάδι — ίσως στην Έννα της Σικελίας ή στον Κολωνό της ’Αττικής ή στην Ερμιόνη ή κάπου στην Κρήτη ή κοντά στην Πίσα ή κοντά στη Λέρνα ή δίπλα στο Φενεό της ’Αρκαδίας ή στη Νησα της Βοιωτίας ή οπουδήποτε άλλου στις απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές πού επισκέφτηκε ή Δήμητρα περιπλανώμενη καθώς αναζητούσε την Κόρη. ’Αλλά οι ’ίδιοι οι ιερείς της λένε ότι ή απαγωγή έγινε στην ’Ελευσίνα. ‘ Η Δήμητρα αναζητούσε την Κόρη ένια ημέρες και ένια νύχτες αδιάκοπα, χωρίς να τρώει, χωρίς να πίνει, φωνάζοντας συνεχώς το όνομά της. ‘ Η μόνη είδηση πού μπόρεσε να λάβει, ήταν από τη γριά ‘ Εκάτη, ή όποια, νωρίς κάποιο πρωί είχε ακούσει την Κόρη να φωνάζει «Βοήθεια! Βοήθεια ! », αλλά όταν έτρεξε για να τη σώσει, δεν βρήκε ούτε ’ίχνος της.

4 T

Η Αρπαγή της Περσεφόνης – 17ος αιώνας Εθνική Πινακοθήκη της Σλοβενίας

Τη δέκατη ημέρα, ύστερα από μια δυσάρεστη συνάντηση με τον Ποσειδώνα, ανάμεσα στα κοπάδια του Όγκίου, ή Δήμητρα έφτασε μεταμφιεσμένη στην ’Ελευσίνα, όπου ό βασιλιάς Κελεός και ή σύζυγός του Μετάνειρα τη δέχτηκαν φιλόξενα’ και την κάλεσαν να μείνει τροφός του Δημοφώντα, του νεογέννητου πρίγκιπα. Η χωλή θυγατέρα τους Ίάμβη προσπάθησε να παρηγορήσει τη Δήμητρα με κωμικούς άσεμνους στίχους, και ή παραμάνα, ή γριά Βαυβώ, την έπεισε να πιει κριθαρόζουμο με ένα αστείο: αναστέναξε σαν να κοιλοπονούσε, και απροσδόκητα έβγαλε κάτω από τη φούστα της το γιό της Δήμητρας τον “Ίακχο, πού πήδηξε στην αγκαλιά της μητέρας του και τη φίλησε.

 — “Α, με πόση δίψα πίνεις ! φώναξε ό “Αβάς, από τούς πρεσβύτερους γιούς του Κελεού, καθώς ή Δήμητρα άδειαζε με μεγάλες γουλιές το ποτήρι με το κριθαρόζουμο το αρωματισμένο με μέντα.

Ή Δήμητρα του έριξε μια άγρια ματιά, και ό ’Άβας μεταμορφώθηκε σε σαύρα. Σαν να ντράπηκε για λογαριασμό της ή Δήμητρα, αποφάσισε τώρα να προσφέρει στον Κελεό μια υπηρεσία κάνοντας τον Δημοφώντα αθάνατο. Την ιδία εκείνη νύχτα τον κράτησε πάνω από τη φωτιά για να κάψει τη θνητότητά του. ‘ Η Μετάνειρα, πού ήταν κόρη του Αμφικτύονα, έτυχε να μπει στο δωμάτιο προτού τελειώσει ή διαδικασία, και τα μάγια χάλασαν έτσι ό Δημοφών πέθανε.


—  Άτυχο σπιτικό το δικό μου ! παραπονέθηκε ό Κελεός θρηνώντας τη μοίρα των δύο γιων του, και ύστερα απ ’ αυτό ονομάστηκε Δυσαύλης.

— Μην κλαις, Δυσαύλη, τού είπε ή Δήμητρα. “Έχεις ακόμη τρεις γιούς, και ανάμεσα τους τον Τριπτόλεμο, πού σκοπεύω να τού χαρίσω τόσο σπουδαία δώρα ώστε θα ξεχάσεις το διπλό χαμό.

Η Αθηνά κι ο Άρης ζητάνε από τον Άδη να μην απαγάγει την Περσεφόνη -  Peter Paul Rubens, 1636

Η Αθηνά κι ο Άρης ζητάνε από τον Άδη να μην απαγάγει την Περσεφόνη – Peter Paul Rubens, 1636

Γιατί ό Τριπτόλεμος, πού έβοσκε τα γελάδια τού πατέρα του, είχε αναγνωρίσει τη Δήμητρα και της είχε δώσει την είδηση πού εκείνη ήθελε: δέκα μέρες πριν, τα αδέλφια του Εύμολπος, τσοπάνης, και Εύβουλος, χοιροβοσκός, βρίσκονταν έξω στα λιβάδια βόσκοντας τα ζωντανά τους, όταν ή Γή σχίστηκε ξαφνικά καταπίνοντας τα γουρούνια τού Ευβούλου μπροστά στα μάτια του- ύστερα, με γδούπο βαρύ από οπλές, εμφανίστηκε ένα άρμα πού το έσερναν μαύρα άλογα, και χώθηκε στο χάσμα. Το πρόσωπό του δεν φαινόταν, άλλα ό αρματηλάτης είχε το δεξί του μπράτσο σφιχτά τυλιγμένο γύρω σ’ ένα κορίτσι πού σκλήριζε. ‘Ο Εύβουλος αφηγήθηκε το περιστατικό στον Εύμολπο, και αυτός το έκανε μοιρολόι.

Οπλισμένη μ ’ αυτήν την απόδειξη ή Δήμητρα κάλεσε την ‘Εκάτη. Μαζί οι δύο τους πλησίασαν τον “Ήλιο, πού βλέπει τα πάντα, και τον ανάγκασαν να παραδεχτεί ότι ό κακός στην υπόθεση ήταν ό “Αδης, σε συνεννόηση με τον Δία, χωρίς άλλο. ‘Η Δήμητρα θύμωσε τόσο, ώστε, αντί να επιστρέφει στον “Όλυμπο, εξακολούθησε να πλανιέται στη γη απαγορεύοντας στα δέντρα να βγάλουν καρπούς και στα χόρτα να φυτρώσουν, ώσπου ή φυλή των ανθρώπων αντιμετώπισε τον κίνδυνο του αφανισμού. Ό Ζεύς ντρεπόταν να επισκεφτεί τη Δήμητρα αυτοπροσώπως, και γι ’ αυτό της έστειλε πρώτα μήνυμα με την “Ίριδα (πού εκείνη δεν το έλαβε υπόψη της) και ύστερα αντιπροσωπεία ’Ολυμπίων θεών, με δώρα συμφιλίωσης, παρακαλώντας την να συμβιβαστεί με τη θέλησή του. ’Αλλά ή Δήμητρα δεν εννοούσε να επιστρέψει στον “Όλυμπο, και ορκίστηκε ότι ή γη θα έμενε άκαρπη ώσπου να απελευθερωθεί ή Κόρη.

Persephone 3

Μόνο ένας δρόμος απέμενε στον Δία. “Έστειλε με τον ‘ Ερμή μήνυμα στον “Αδη: « Αν δεν απελευθερώσεις την Κόρη, πάμε χαμένοι όλοι μας », και άλλο στη Δήμητρα: « Θα πάρεις πίσω την κόρη σου, υπό έναν μόνο όρο: ότι δεν έχει ακόμη γευτεί την τροφή των νεκρών.»

Δεδομένου ότι, από τη στιγμή της απαγωγής της, ή Κόρη είχε αρνηθεί να βάλει μπουκιά στο στόμα της, ό “Αδης υποχρεώθηκε να καταπιεί το θυμό του και να της πει μειλίχια:

—  Παιδί μου, φαίνεται ότι είσαι δυστυχισμένη εδώ, και ή μητέρα σου κλαίει για’ σένα. ’Αποφάσισα λοιπόν να σε στείλω στο σπίτι σου.

Τα δάκρυα της Κόρης έπαψαν να τρέχουν, και ό ‘Ερμής τη βοήθησε ν’ ανέβει στο άρμα του. ’Αλλά τη στιγμή ακριβώς όπου ή Κόρη ξεκινούσε για την ’Ελευσίνα, ένας από τούς κηπουρούς τού “Αδη ονόματι Ασκάλαφος άρχισε να φωνάζει και να ακκίζεται ειρωνικά.

—  Δεδομένου, είπε, ότι είδα την κυρία Κόρη να κόβει ένα ρόδι από δέντρο τού περιβολιού σου και να τρώει επτά σπόρους, είμαι πρόθυμος να καταθέσω ότι έχει δοκιμάσει την τροφή των νεκρών !

Ό Αδης έκανε ένα μορφασμό σαν να χαμογελούσε, και είπε στον Ασκάλαφο να σκαρφαλώσει πίσω από το άρμα τού Ερμή.

Στην Ελευσίνα, ή Δήμητρα αγκάλιασε γεμάτη χαρά την Κόρη- καθώς όμως πληροφορήθηκε τα σχετικά με το ρόδι, κατσούφιασε όσο ποτέ, και είπε πάλι:

— Δεν πρόκειται ούτε στον Όλυμπο να επιστρέψω ούτε την κατάρα μου να σηκώσω από τη γη.

‘Ο Ζεύς τότε έπεισε τη Ρέα, μητέρα του Αδη, της Δήμητρας και δική του, να μεσολαβήσει στη Δήμητρα- και τελικά επιτεύχθηκε συμβιβασμός. Η Κόρη θα περνούσε τρεις μήνες το χρόνο με τον “Αδη, σαν βασίλισσα του Ταρτάρου, με τον τίτλο Περσεφόνη, και τούς υπόλοιπους εννέα με τη Δήμητρα. ‘ Η ‘ Εκάτη προσφέρθηκε να εγγυηθεί την τήρηση της συμφωνίας και να προσέχει αδιάκοπα την Κόρη.

Τελικά, ή Δήμητρα συγκατατέθηκε να γυρίσει στο σπίτι της: Προτού φύγει από την ’Ελευσίνα, έμπασε τον Τριπτόλεμο, τον Εύμολπο και τον Κελεό (και μαζί τον Διοκλή, το βασιλιά των Φερών, πού όλο αυτό το διάστημα έψαχνε επίμονα για την Κόρη) στη λατρεία της και στα μυστήριά της. ’Αλλά τιμώρησε τον Ασκάλαφο για τις μαρτυρίες του χώνοντάς τον μέσα σε μια τρύπα πού τη σκέπασε μ’ έναν τεράστιο βράχο, από όπου τελικά τον απελευθέρωσε ό Ηρακλής- και υστέρα ή Δήμητρα τον μεταμόρφωσε σε μπούφο. ’Επίσης, τούς Φενεάτες της ’Αρκαδίας, στο σπίτι των οποίων αναπαύτηκε μετά το βιασμό της από τον Ποσειδώνα, ή Δήμητρα τούς αντάμειψε με όλων των ειδών τα όσπρια, άλλα τούς απαγόρευσε να σπέρνουν κουκιά. Κάποιος Κυαμίτης τόλμησε πρώτος να σπείρει κουκιά- έχει ιερό κοντά στον ποταμό Κηφισό.

Frederick Leighton, «Η επιστροφή της Περσεφόνης», 1891

Frederick Leighton, «Η επιστροφή της Περσεφόνης», 1891

Τον Τριπτόλεμο ή Δήμητρα τον εφοδίασε με σιταρόσπορο, με ξύλινο άροτρο και με άρμα πού το έσερναν φίδια, και τον έστειλε σε όλη την οικουμένη να διδάξει στην ανθρωπότητα την τέχνη της γεωργίας. ’Αλλά προηγουμένως του έδωσε μαθήματα για το Ράριο πεδίο, και γι ’ αυτό μερικοί τον λένε γιό του βασιλιά Ράρου. Και στον Φύταλο, πού της φέρθηκε καλοσυνάτα στις όχθες του Κηφισού, ή Δήμητρα έδωσε μια συκιά, την πρώτη πού εμφανίστηκε στην ’Αττική, και τον δίδαξε πώς να την καλλιεργεί.

Κόρη, Περσεφόνη και ‘ Εκάτη ήταν σαφώς ή Τριπλή Θεά ως Παρθένα, Νύμφη και Γριά, σε εποχή όπου μόνο οι γυναίκες άσκουσαν τα μυστήρια της γεωργίας. ‘ Η Κόρη αντιστοιχεί στο πράσινο στάχυ, ή Περσεφόνη στον ώριμο καρπό και ή ‘Εκάτη στα σοδειασμένα γεννήματα — ή « νυφομάγισσα » της αγγλικής υπαίθρου. ‘Ωστόσο, Δήμητρα ήταν ή γενική επωνυμία της Θεάς, και το όνομα Περσεφόνη πού δόθηκε στην Κόρη, μπερδεύει την ιστορία. ‘Ο μύθος για την περιπέτεια της Δήμητρας στο χωράφι το οργωμένο τρεις φορές υποδηλώνει τελετουργία της γονιμότητας πού επέζησε ως πρόσφατα στα Βαλκάνια: ή καρπο-θεά θα έσμιγε άναφανδόν με τον ιερό βασιλιά κατά τη φθινοπωρινή σπορά, με σκοπό την εξασφάλιση καλής σοδειάς. Στην ’Αττική το χωράφι το όργωναν πρώτα την άνοιξη’ μετά την καλοκαιριάτικη συγκομιδή το όργωναν πάλι σταυρωτά με ελαφρότερο υνί· και τέλος, όταν είχαν πια γίνει οι θυσίες στους θεούς του οργώματος, το όργωναν πάλι προς την αρχική κατεύθυνση κατά το φθινοπωρινό μήνα Πυανεψυώνα, σαν προετοιμασία για τη σπορά

Ο Άδης απαγάγει την Περσεφόνη, τοιχογραφία στην Βεργίνα

Ο Άδης απαγάγει την Περσεφόνη, τοιχογραφία στην Βεργίνα

Η Περσεφόνη ( από τα φέρω και φόνος, « αύτη πού φέρνει την καταστροφή » ) στην ’Αθήνα λέγεται και Περσέφαττα ( από τα πτάρσις και έφάπτω, « αύτη πού ρίχνει την καταστροφή » ) και στη Ρώμη Προζερπίνα (« ή τρομερή »), ήταν, φαίνεται, ή επωνυμία της Νύμφης όταν θυσίαζε τον ιερό βασιλιά. Ή επωνυμία « Εκάτη» /αναφέρεται προφανώς στους εκατό σεληνιακούς μήνες της βασιλείας του ιεροί βασιλιά και στην εκατοστή συγκομιδή. Ό θάνατος του βασιλιά από κεραυνό ή από τα δόντια άλογων ή στα χέρια του τάνιστ του ήταν ή συνήθης μοίρα του στην πρωτόγονη ‘ Ελλάδα.

Η απαγωγή της Κόρης από τον “Αδη αποτελεί μέρος του μύθου όπου ή ελληνική τριάδα των θεών παντρεύεται διά της βίας την προελληνική Τριπλή-θεά — ό Ζεύς την “Ήρα, ό Ζεύς ή ό Ποσειδών τη Δήμητρα, ό “Αδης την Κόρη — όπως στον ιρλανδικό μύθο ο Μπράιαν, ο Γιούτσαρ καί ο Γιουτσάρμπα παντρεύονται την Τριπλή-θεά “Αιρ, Φόντλα καί Μπάνμπχα. ‘Η αρπαγή αναφέρεται στην από μέρους των ανδρών οικειοποίηση των γυναικείων αγροτικών μυστηρίων κατά τούς πρωτόγονους χρόνους. ’Έτσι, το επεισόδιο με την άρνηση της Δήμητρας να χορηγήσει καρπούς στην ανθρωπότητα, δεν είναι παρά μια άλλη εκδοχή της συνωμοσίας της Ινούς για την καταστροφή της σοδειάς του Άθάμαντα.  Περαιτέρω, ό μύθος της Κόρης εξηγεί το χειμερινό ενταφιασμό της θηλυκής σιταρόκουκλας, πού την ξέθαβαν στις αρχές της άνοιξης και την έβρισκαν να έχει βλαστήσει’ το προελληνικό αυτό έθιμο επέζησε στην ύπαιθρο κατά τούς κλασικούς χρόνους, και εικονίζεται σε αγγειογραφίες με ανθρώπους πού απελευθερώνουν την Κόρη από ένα σωρό χώμα χρησιμοποιώντας δικράνια ή σπάζοντας και ανοίγοντας το κεφάλι της Μητέρας Γής με τσεκούρια.

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Η γοητεία του κούκου

Τα δάκρυα ενός βουνού – Ο μύθος της Νιόβης

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -