Στα κιμπουτσίμ του Ισραήλ

Kibbutz Deganya Founders


Ένα ουσιαστικό πρόβλημα, ωστόσο, που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές της σεξουαλικής συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου είναι ο έντονος φυλετικός του διμορφισμός. Όπως είδαμε οι διαφορές σωματικού βάρους, τα κέρατα, οι χαίτες, οι ουρές των παγωνιών και των παραδείσιων πουλιών διαφοροποιούν αρσενικά και θηλυκά ζώα και αποτελούν σημάδια σεξουαλικής επιλογής, η οποία σε γενικές γραμμές συνυπάρχει με την πολυγαμία. Ο ελαφρός διμορφισμός ή η απουσία διμορφισμού, αντίθετα, συνυπάρχουν με τη μονογαμία. Η αρχή αυτή ισχύει και στους πιθήκους με εξαίρεση τους χιμπαντζήδες, οι οποίοι, ενώ είναι πολυγαμικοί, δεν εμφανίζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό.

Οι κοινοί πρόγονοι όλων των μεγάλων ανθρωποειδών πιθήκων και του ανθρώπου παρουσίαζαν επίσης έντονο σεξουαλικό διμορφισμό, όπως προκύπτει από τα απολιθωμένα λείψανα που έχουν ανακαλυφθεί έως σήμερα. Αν και οι παλαιοντολογικές αυτές ενδείξεις είναι λιγοστές, από δύο τουλάχιστον είδη πιθήκων εκείνης της εποχής, για τα οποία διαθέτουμε απολιθώματα και των δύο φύλων, τον proconsul και τον κενvαπίθηκo, μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι οι κοινοί πρόγονοι των ανθρωποειδών πιθήκων και των ανθρωπιδών ήταν έντονα διμορφικοί. Οι πρώτοι ανθρωπίδες, οι αυστραλοπίθηκοι, ήταν επίσης σεξουαλικά διμορφικοί, γεγονός που σημαίνει ότι κληρονόμησαν από τους προγόνους τους την πολυγαμική κοινωνική οργάνωση.

Στον Homo habilis και στον Homo erectus, ο σεξουαλικός διμορφισμός στο μέγεθος του σώματος εμφανίζεται μειωμένος σε σχέση με τον σεξουαλικό διμορφισμό των αυστραλοπιθήκων, και αυτή η μείωση εξακολουθεί ώς την εμφάνιση του Homo sapiens. Οι σύγχρονοι άνθρωποι, ωστόσο, αν και διατηρούν ακόμα ένα διμορφισμό στο μέγεθος του σώματος (οι άντρες είναι βαρύτεροι και πιο μυώδεις), διαφέρουν στη φυσιολογία (οι άντρες έχουν υψηλότερου ς βιολογικούς ρυθμούς), στην τριχοφυϊα και την κατανομή του λίπους (οι γυναίκες έχουν άτριχο δέρμα, μαστούς και διαφορετική κατασκευή του σώματος), καθώς και στον κύκλο της ζωής τους (οι άντρες εμφανίζουν υψηλότερη νεανική θνητότητα, πιο αργή σεξουαλική ωρίμανση και πεθαίνουν νωρίτερα). Τα χαρακτηριστικά αυτά συνιστούν έναν άτυπο αλλά αρκετά έντονο σεξουαλικό διμορφισμό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, αν και οι σημερινοί άνθρωποι δεν εμφανίζουν τον έντονο σωματικό διμορφισμό των αυστραλοπιθήκων, στα συνολικά τους χαρακτηριστικά άντρες και γυναίκες είναι πολύ περισσότερο διαφορετικοί μεταξύ τους απ’ ό,τι ήταν οι αυστραλοπίθηκοι.

Οι σημαντικότερες διαφορές ανδρών και γυναικών, εντούτοις, δεν αφορούν την εμφάνιση αλλά τη συμπεριφορά. Άντρες και γυναίκες βάζουν διαφορετικούς στόχους στη ζωή τους, αντιδρούν διαφορετικά σε αποτυχίες και επιτυχίες, έχουν διαφορετικά κριτήρια στις επιλογές τους. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει εκφράσεις όπως «όλοι οι άντρες είναι ίδιοι!» ή «άβυσσος η ψυχή της γυναίκας!», που δηλώνουν όχι μόνο διαφορές συμπεριφοράς αλλά και αδυναμία κατανόησή ς τους. Οι περισσότερες έρευνες, ωστόσο, έχουν επισημάνει ότι οι διαφορές της συμπεριφοράς αντανακλούν διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους των ανδρών και των γυναικών, διαφορετική δηλαδή στάση και ανάληψη ευθυνών μέσα στην κοινωνική ομάδα.

Government-Press-Office-Israel

Όταν ιδρύθηκε το νέο ισραηλινό κράτος το 1948, οι ιθύνοντες αποφάσισαν να ιδρύσουν αγροτικές και βιομηχανικές κολλεκτίβες (κιμπουτσίμ), σε μια προσπάθεια αποφυγής των περιορισμών που επιβάλλει ο διαχωρισμός ανδρών και γυναικών στην οικονομική ανάπτυξη. Το πείραμα των ισραηλινών κιμπουτσίμ αποδείχτηκε ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά πειράματα μέσα στην κοινωνία. Άντρες και γυναίκες ενθαρρύνθηκαν να εγκαταλείψουν τους παραδοσιακούς κοινωνικούς τους ρόλους: μαλλιά και ρούχα ήταν ίδια, η συμπεριφορά κοινή, οι δουλειές του σπιτιού και του αγρού μοιρασμένες. Τρεις δεκαετίες αργότερα όμως η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε, γιατί τα κιμπουτσίμ είχαν γίνει περισσότερο φυλετικά διαχωρισμένα και συντηρητικά από το υπόλοιπο Ισραήλ. Όσοι ζούσαν σ’ αυτά είχαν επανέλθει στα στερεότυπα. Όπως έδειξαν οι μελέτες του Lionel Tiger και του Joseph Shepher από το Πανεπιστήμιο της Χάιφας, οι άντρες ασχολούνταν με την πολιτική και οι γυναίκες με το σπίτι. Τα αγόρια ήθελαν να γίνουν αστυνομικοί ή αεροπόροι, διάβαζαν φυσική και γίνονταν τελικά μηχανικοι ή τεχνοκράτες, τα κορίτσια ήθελαν να γίνουν δασκάλες ή νοσοκόμες, διάβαζαν κοινωνιολογία και γίνονταν τελικά δασκάλες ή νοσοκόμες. Οι γυναίκες είχαν αναλάβει την ηθική, την υγεία και την εκπαίδευση του κιμπούτς, οι άντρες τα οικονομικά, την ασφάλεια και τις επιχειρήσεις.

Ακόμα δηλαδή κι όταν οι θεσμοί επιβάλλουν διαφορετικά, παρατηρούμε τα αγόρια να θέλουν να αναλάβουν ρόλους έξω από την κοινωνική ομάδα (στο όριο -αεροπόροι-, στην περιφρούρηση -αστυνομικοί), ενώ τα κορίτσια επιλέγουν ρόλους μέσα στην ομάδα που ενισχύουν τη συνοχή και την επιβίωσή της (συνέχεια -δασκάλες-, επιβίωση -νοσοκόμες). Το παράδειγμα των ισραηλινών κιμπουτσίμ έδειξε ότι αυτή η τάση ίσως να είναι έμφυτη, επηρεάζεται δύσκολα από κοινωνικούς παράγοντες και τελικά επικρατεί. Αν όμως είναι έμφυτη, τότε είναι γενετικά καθορισμένη, γεγονός που με τη σειρά του σημαίνει πως έχει βαθιές βιολογικές ρίζες μέσα στην προϊστορία του ανθρώπου. Ποιες είναι, πράγματι, αυτές οι ρίζες; Μήπως αντανακλούν την πρωτόγονη κοινωνική οργάνωση του ανθρώπου, την ελευθερομεικτική κοινωνία των γυναικών-τροφοσυλλεκτών και των ανδρών-κυνηγών, η οποία καθορίζει ακόμη και σήμερα ρόλους και συμπεριφορές;


Kibbutz_Babie

Όπως έχουμε ήδη εξετάσει στο Κεφάλαιο 2, η κοινωνική οργάνωση των πρωτευόντων, αλλά και των περισσοτέρων θηλαστικών, εξαρτάται από την κατανομή των θηλυκών. Η διαφορά στην αναπαραγωγική δυνατότητα των δύο φύλων κάνει τα πολυγυνικά αρσενικά να ελέγχουν μεγαλύτερες περιοχές από τα θηλυκά, ενώ στα μονογαμικά ζώα οι περιοχές αρσενικών-θηλυκών συμπίπτουν. Θα μπορούσε λοιπόν να υποθέσει κανείς 6τι τα αρσενικά μέλη των πολυγυνικών ειδών έχουν αναπτύξει κάποιες χωροταξικές ικανότητες σε μεγαλύτερο βαθμό από τα θηλυκά, εφόσον πρέπει να ελέγχουν μεγαλύτερο χώρο για τροφή, ερωτικό σύντροφο, εχθρούς, κ.λ.π. Πράγματι, οι GauΙίn και FitzGerald, μελετώντας διάφορα είδη πολυγαμικών και μονογαμικών τρωκτικών, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στα πολυγυνικά είδη τα αρσενικά έδειχναν μεγαλύτερη ικανότητα σε διάφορα χωροταξικά τεστ στο εργαστήριο. Τα πολυγυνικά είδη ήταν ικανότερα από τα μονογαμικά να βρουν το δρόμο τους μέσα από έναν πολύπλοκο λαβύρινθο, να προσανατολιστούν στο χώρο, να θυμηθούν πού βρίσκονται κρυμμένα αντικείμενα.

Τι συμβαίνει όμως στον άνθρωπο; Δεν μπορούμε βέβαια να κάνουμε αντίστοιχα πειράματα σε πολυγυνικούς και μονογαμικούς ανθρώπους –οι πολυγυνικές κοινωνίες έχουν επίσημα εκλείψει και οι πολυγυνικοί άντρες δεν θα ήθελαν εύκολα να προδώσουν το «μυστικό» τους- αλλά μπορούμε έμμεσα να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας μελετώντας ξεχωριστά τους άντρες και τις γυναίκες. Και πράγματι, αυτό που ανακαλύπτουμε στον άνθρωπο είναι ότι έχει κάποια ομοιότητα με τα πολυγυνικά τρωκτικά: οι άντρες είναι πιο ικανοί στα χωροταξικά τεστ, οι γυναίκες στα γλωσσικά, Οι άντρες είναι πιο ικανοί στο να φανταστούν πώς θα είναι ένα γεωμετρικό σχήμα αν περιστραφεί στο χώρο ή στο να σχεδιάζουν χάρτες, ενώ οι γυναίκες μιλούν γρηγορότερα, ευκολότερα και σωστότερα από τους άντρες . (Οι αυτόματες μεταφράσεις σε διεθνή συνέδρια και συμπόσια γίνονται σχεδόν αποκλειστικά από γυναίκες μεταφράστριες.) Οι παρατηρήσεις αυτές μας παραπέμπουν σε μια σχέση αρσενικού-θηλυκού, όπου το πολυγυνικό μοναχικό αρσενικό ελέγχει μια εκτεταμένη περιοχή, μέσα στην οποία βρίσκονται πολλά θηλυκά, ευαίσθητα σε ενδοκοινωνικά σήματα επικοινωνίας και ανταλλαγής, μια εικόνα που την έχουμε συναντήσει στα πρώιμα στάδια εξέλιξης του ανθρώπου. Διατηρούμε λοιπόν ακόμα τα στίγματα του παρελθόντος μας; Το σώμα μας και ο εγκέφαλός μας θυμούνται εκείνη την παλιά εποχή όπου οι πρώτες κοινωνίες των αρχαϊκών προγόνων μας αποτελούνταν από τους πυρήνες των θηλυκών που τις επισκέπτονταν οι περιπλανώμενοι όμιλοι των μοναχικών αρσενικών; Και γιατί δεν έχουν αλλάξει;

______

 ~ Από το βιβλίο του Ευάγγελου Καφετζόπουλου «Ο σεξουαλικός πίθηκος» εκδόσεις κάτοπτρο. 

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Αντίληψη – Η στροφή των νευροεπιστημών στη γνωστική λειτουργία

Εγκέφαλος, μάθηση και μνήμη

Κι όμως, άνδρες και γυναίκες είναι και οι δύο από τον πλανήτη Γη

Οι Άντρες Χώνονται στη Σπηλιά τους, οι Γυναίκες Συζητούν

Πότε μια θεωρία είναι επιστημονική;

Οι διαφορές των δύο φύλων

Η μάχη των δύο φύλων

 

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -