Πως το σαπουνόψαρο απέκτησε τη λάμψη του

p4-3


Η παραγωγική χρήση της ιδέας του λειτουργικού σχεδιασμού στη σύγχρονη βιολογική έρευνα παίρνει συχνά την εξής μορ­φή: Κάποιος παρατηρεί ότι ένας οργανισμός παρουσιάζει έ­να συγκεκριμένο χαρακτηριστικό και κατόπιν προσπαθεί να ανακαλύψει ποια μπορεί να είναι η χρησιμότητα του εν λόγω χαρακτηριστικού. Για παράδειγμα, η ανατομή και εξέτα­ση του σαπουνόψαρου δείχνει ότι διαθέτει ένα όργανο πα­ραγωγής φωτός, ένα φωτοφόρο όργανο όπως λέγεται, καθώς επίσης και ένα κάτοπτρο πίσω από αυτό, έτσι ώστε να φωτί­ζει προς συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Δεχόμαστε λοιπόν το συ­μπέρασμα ότι το συγκεκριμένο όργανο χρησιμεύει στην πα­ραγωγή φωτός, οπότε εγείρεται το προφανές ερώτημα: Σε τι χρησιμεύει το φως που παράγεται; Το φωτοφόρο όργανο του σαπουνόψαρου βρίσκεται βαθιά στο εσωτερικό του σώματός του. Είναι δυνατόν ο φωτισμός των εντοσθίων ενός ψαριού να αποτελεί προσαρμοστικό χαρακτηριστικό του;

3-Ponyfish-model_DF.3821

Το συγκεκριμένο όργανο βρίσκεται πάνω από τον αεροφόρο σάκο, και το φως του φέγγει διαμέσου των σπλάχνων. Το σαπουνόψαρο είναι μικρό και οι ιστοί του μάλλον διαφα­νείς. Μέρος του φωτός περνάει έξω από το σώμα και παρά­γει ένα αδύναμο φεγγοβολήμα κατά μήκος της κοιλιακής ε­πιφάνειας. Ποια είναι όμως η χρησιμότητα μιας αμυδρά φω­τισμένης κοιλιάς; Ίσως καθιστά το σαπουνόψαρο λιγότερο ορατό στις ειδικές συνθήκες στις οποίες ζει. Κατοικεί στον ανοιχτό ωκεανό, και κινείται στην επιφάνειά του όταν πέ­φτει το σκοτάδι αλλά τις ώρες της ημέρας τις περνά στα βάθη, όπου το φως φτάνει, με τα δικά μας κριτήρια, υπερβο­λικά εξασθενημένο, ανιχνεύσιμο μόνο ως μια μουντή φωτο­βολία που έρχεται από πάνω.

Και τώρα φανταστείτε τον εαυτό σας ξαπλωμένο αναπαυ­τικά στην πολυθρόνα, να παρατηρεί τον ουρανό κατά τη δι­άρκεια μιας χιονοθύελλας. Ο ουρανός έχει το γνωστό του γκρίζο χειμωνιάτικο χρώμα. Ωστόσο οι νιφάδες του χιονιού καθώς στροβιλίζονται με φόντο τα σύννεφα της καταιγίδας φαίνονται περισσότερο σκούρες. Όπως Ξέρουμε, το χιόνι συ­νιστά το απόλυτο κριτήριο λευκότητας, αλλά το αμόλυντο χιό­νι που πέφτει ελεύθερα με φόντο τον γκρίζο ουρανό μοιάζει πιο σκούρο από το γκρίζο. Τούτο συμβαίνει επειδή πηγή του φωτός είναι ο μουντός ουρανός, οπότε έτσι βλέπουμε μόνο τη σκοτεινή πλευρά των νιφάδων. Τίποτα μεταξύ του παρα­τηρητή και μιας πηγής φωτός δεν μπορεί να φανεί φωτεινό­τερο από την πηγή. Αυτό ισχύει τόσο για τις νιφάδες όσο και για τα ψάρια. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα ψάρια είναι πιο σκούρα στη ράχη τους απ’ ό.τι στο κάτω μέρος τους, και τα περισσότερα έχουν εξαιρετικά λευκές κοιλιές. Τούτο γε­νικά θεωρείται προσαρμοστική αντισκίαση. Αϊτού του τύπου, λοιπόν, η χρωματική κατανομή καθιστά το ψάρι λιγότερο ο­ρατό από οποιαδήποτε κατεύθυνση. Εντούτοις, όσο λευκή κι αν είναι η κοιλιά ενός ψαριού, θα φαίνεται σκούρα όταν τη βλέπουμε από κάτω, με φόντο μια φωτεινότερη επιφάνεια.

stock-footage-hd-p-snow-flurries-and-big-decorative-flakes-fall-against-pitch-black-sky-with-moving-clouds

Αυτό ισχύει στα φωτεινά αβαθή νερά που βλέπουμε συνή­θως όταν κολυμπάμε ή όταν ψαρεύουμε. Ισχύει επίσης και στο ενδιαίτημα του σαπουνόψαρου. όπου δεν υπάρχει πουθε­νά κάτι που να χρησιμεύει για κρυψώνα: προς όλες τις κα­τευθύνσεις, δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά νερό. Το σαπουνόψαρο δεν πλησιάζει ποτέ σε φωτεινά νερά. Κινείται σε νε­ρά αρκετά σκοτεινά οκττε να μένει αόρατο από τους εχθρούς του. ενώ, σε κάθε περίπτωση, μπορεί να γίνει αντιληπτό μό­νο από τα κάτω. Αν έρχεται κάποιο φως από τα πάνω, ο θηρευτής θα διακρίνει τη σιλουέτα του σαπουνόψαρου να κι­νείται μέσα στο διαχεόμενο φως —εκτός φυσικά και η εν δυνάμει λεία εξαφανιστεί κάνοντας την κοιλιά της να φωτο­βολεί με τρόπο που να ταιριάζει με το φως που πέφτει από πάνω!

Αυτό ακριβώς βρέθηκε στα πειράματα μέσω των οποίων λύθηκε το μυστήριο του σαπουνόψαρου. Σε ένα ενυδρείο που βρισκόταν σε δωμάτιο χωρίς άλλο φως, εκτός από ένα αμυδρό φεγγοβόλημα που έφτανε από κάπου ψηλά, το ψαρι άναβε το δικό του φως έτσι ωστε να αποκρύψει τη σιλουέτα του από κάθε μάτι που βρισκόταν από κάτω. Το φως του ταίριαζε πάρα πολύ στην ένταση και τα μήκη κύματος του φωτός που διασχίζει τα βάθη ενός ωκεανού. Αυτή την ερ­γασία την πραγματοποίησε ο J.W. Hastingsκατά τη δεκαε­τία του I960 (δημοσιεύτηκε σε άρθρο με τον τίτλο «Φως για κρυψώνα»), και τώρα θεωρείται γενικά παραδεκτό ότι πρό­κειται για μια κοινή προσαρμογή πολλών ψαριών του ανοι­χτού ωκεανού, ακόμη και όσων διαθέτουν εξωτερικά φωτοφόρα όργανα.


Ο φιλόσοφος KarlR. Popperτόνισε κάποτε: «Μπορούμε να περιγράφουμε, αν θέλουμε, τη ζωή ως διαδικασία επίλυ­σης προβλημάτων, και τους ζωντανούς οργανισμούς ως τα μόνα συστήματα επίλυσης προβλημάτων στο σύμπαν.» Ίσως ορισμένοι διατυπώσουν την ένσταση ότι οι υπολογιστές δεν είναι ζωντανοί οργανισμοί αλλά μπορούν να επιλύουν προ­βλήματα. Υποψιάζομαι ότι ο Popperθα προσέγγιζε διαφορε­τικά αυτό το γεγονός και θα ισχυριζόταν ότι οι υπολογιστές είναι από τα βασικά μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να επιλύουν προβλήματα.

Ο διακεκριμένος βιολόγος ErnstMayrπαρατήρησε ότι, ανά τους αιώνες, κάθε πρόοδος στη φυσιολογία άρχιζε με την ερώτηση: «Ποια είναι η λειτουργία μιας δεδομένης δομής ή ενός οργάνου;’ Η κατανόηση της καρδιακής φυσιολογίας ε­πιτεύχθηκε όταν διατυπώθηκε η πρόταση πως η καρδιά χρη­σιμεύει στην άντληση του αίματος. Η κατανόηση της αναπα­ραγωγικής φυσιολογίας των φυτών επιτεύχθηκε όταν προτάθηκε πως τα λουλούδια χρησιμεύουν για να διανέμουν τη δι­κή τους γύρη αλλά και να συγκεντρώνουν γύρη από άλλα φυτά. Η ερώτηση «Ποια είναι η λειτουργία του;» οδήγησε τον Hastingsστην κατανόηση της ανατομικής θέσης, της φασματικής εκπομπής, του χρόνου λειτουργίας και άλλων χα­ρακτηριστικών του φωτοφόρου οργάνου του σαπουνόψαροιι και του ρόλου του στην προστασία του φαριού από τη θήρευση.

Οι προσαρμογιστικές ιστορήσεις, επομένως αποτελούν έ­να αποτελεσματικό εργαλείο για την πραγματοποίηση σημα­ντικών επιστημονικών ανακαλύψεων· ωστόσο δεν διακρίνετε εδώ μια περισσότερο αισθητική μορφή θριάμβου: Δεν είναι ευχάριστο να γνωρίζουμε ότι η φύση σφύζει από παραδείγ­ματα υπέροχα αποτελεσματικών μηχανισμών όπως το μάτι και το χέρι του ανθρώπου ή το φωτεινό καμουφλάζ του σαπουνόψαρου; Και δεν μας ικανοποιεί να γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη ευφυΐα είναι σε θέση να εξερευνήσει και να κα­τανοήσει αυτά τα θαύματα:

Δεν συμφωνούν όλοι οι βιολόγοι με την αξία που προσδί­δεται στην ερώτηση «Ποια είναι η λειτουργία του:». Ο Ste­phenJayGould, για παράδειγμα, παραλληλίζει την προσαρμογιστική αντίληψη με τις παράδοξες επί τούτω παιδικές ι­στορίες του RudyardKipling- όπως «Πως η καμήλα απέ­κτησε την καμπούρα της». Η προσέγγιση μου στην εργασία του Hastingsθα μπορούσε να ονομαστεί: «Πώς το σαπουνόψαρο απέκτησε τη λάμψη του». Αλλά η ιστορία που σας πε­ριέγραψα εγώ και οι ιστορίες του Kiplingδιαφέρουν σε πολ­λά σημαντικά πράγματα. Καταρχάς, η δική μου ιστορία ήταν συνεπής με τα γνωστά γεγονότα σχετικά με το σαπουνόψαρο και το ενδιαίτημά του, ενώ κατέβαλα ιδιαίτερη προσπάθεια να είμαι συνεπής με ότι θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε δαρβινικούς περιορισμούς: δηλαδή να αναφέρομαι μόνο σε καλά εδραιωμένες υλικές διαδικασίες κατά τη διατύπωση της ιστορίας μου. Αυτό συνεπάγεται την απόρριψη κάθε υπερ­φυσικού παράγοντα και την περιγραφή μιας διαδικασίας με την οποία η φυσική επιλογή (όπως εξετάζουμε αναλυτικά στο δεύτερο κεφάλαιο) διατηρεί την προτεινόμενη προσαρμογή.

9780007020300

  ~ Aπόσπασμα από το βιβλίο «Σχέδιο και σκοπός στη φύση »

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Σχετικά άρθρα: 

To γονίδιο της φιλίας

Τα αντιγραφικά μόρια – Richard Dawkins

 

 

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1 σχόλιοΣχολιάστε