10 αντιρρήσεις ότι η γνώση είναι αδύνατη

safe_image (WinCE)


Σύμφωνα με τον Σέξτο τον Εμπειρικό τα 10 επιχειρήματα («τρόποι» ή «τόποι» ή «λόγοι») με τα οποία ο φιλόσοφος καταπολεμά τη δυνατότητα της γνώσης  είναι τα εξής: 

Ο κόσμος γύρισε ανάποδα: Ένας άνδρας του οποίου τα μάτια έχουν στραφεί προς τα μέσα

Ο κόσμος γύρισε ανάποδα: Ένας άνδρας του οποίου τα μάτια έχουν στραφεί προς τα μέσα

  1. – «Ο προερχόμενος από τη διαφορά των διαφόρων ειδών ζώων”. Τα αισθήματα και οι αντιλήψεις όλων των ζωντανών οργανισμών διαφέρουν μεταξύ τους. Τα όργανα των αισθήσεων (για παράδειγμα οι οφθαλμοί) διαφόρων ζώων, ακόμη και ανθρώπων, ποικίλλουν από άποψη μορφής και κατασκευής και προφανώς παρέχουν διαφορετικές εικόνες του κόσμου: Πως μπορούμε να γνωρίζουμε επομένως ποια εικόνα είναι αληθής;
  2. – «Ο προερχόμενος από τη διαφορά των ανθρώπων». Οι άνθρωποι έχουν φυσικές και νοητικές διαφορές που κάνουν τα πράγματα να τους φαίνονται διαφορετικά. Ο Έλληνας έχει π.χ. διαφορετικό σώμα από τον Σκύθη. Η διαφορά του σώματός τους προέρχεται από τη διαφορά της κράσεως των σωματικών χυμών μέσα στον άνθρωπο. Λόγω αυτής και οι παραστάσεις που σχηματίζει ο καθένας από αυτούς για τον εξωτερικό κόσμο θα είναι διαφορετικές. Έτσι συμβαίνει αυτό που θεωρεί ο Έλληνας προτιμότερο, ο Σκύθης να το θεωρεί απορριπτέο.
  3. – “Ο προερχόμενος από τη διαφορετική κατασκευή των αισθήσεων”. Η μια αίσθηση αντικρούει μερικές φορές την άλλη. Οι διαφορετικές αισθήσεις δίνουν διαφορετικές εντυπώσεις για τη φύση των πραγμάτων. Οι αισθήσεις ενός και του ίδιου ανθρώπου δεν παρουσιάζουν με τον ίδιο τρόπο ένα αντικείμενο. Όταν π.χ. ατενίζουμε μια εικόνα, αυτή έχει για την όρασή μας βάθος, ενώ για την αφή μας είναι μια επιφάνεια χωρίς βάθος. Το μέλι επίσης κάνει μερικούς ανθρώπους να νιώθουν αηδία όταν το βλέπουν, ενώ το ίδιο έχει μια πολύ ευχάριστη γεύση. Κάθε αντικείμενο παρουσιάζεται με άλλη μορφή σε κάθε μία από τις αισθήσεις μας..
  4. – “Ο προερχόμενος από τη διαφορά των υποκειμενικών καταστάσεων”. Τα αντιληπτικά μας δεδομένα εξαρτώνται από την φυσική και νοητική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε τη στιγμή της αντίληψης. Τέτοιες υποκειμενικές καταστάσεις είναι η υγεία, η νόσος, το γήρας, η νεότητα κ.λ.π. Π.χ. ένα ρεύμα ψυχρού αέρα είναι ευχάριστο για το νέο, ενώ στο γέροντα προκαλεί ρίγος. Το ίδιο πρόσωπο σχηματίζει διαφορετικές εντυπώσεις για τα ίδια πράγματα, ανάλογα με το αν είναι άρρωστο ή υγιές, μεθυσμένο ή νηφάλιο, λυπημένο ή χαρούμενο κτλ. Όσοι κοιμούνται, για παράδειγμα, βλέπουν όνειρα που βέβαια δεν τα βλέπουν όσοι βρίσκονται σε εγρήγορση. Και οι πεινασμένοι βρίσκουν νόστιμα ορισμένα φαγητά, που στους χορτάτους προκαλούν αποστροφή.
  5. – “Ο προερχόμενος από τη θέση, την απόσταση και το τοπικό περιβάλλον των αντικειμένων”. Κάθε αντικείμενο π.χ. παρουσιάζει μια διαφορετική μορφή, ανάλογα με την προοπτική της θέσης από την οποία γίνεται ορατό. Από μακριά, για παράδειγμα, ένα πλοίο φαίνεται μικρό και ακίνητο, ενώ από κοντά φαίνεται μεγάλο και κινούμενο. Και το κουπί της βάρκας, όταν είναι έξω από το νερό, είναι ίσιο, ενώ μέσα στο νερό φαίνεται “σπασμένο”.
  6. – “Ο προερχόμενος από τις αναμίξεις ενός αντικειμένου με άλλα”. Η όψη ενός αντικειμένου ποικίλλει ποικίλει ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος (φως, αέρας, ψύχος, καύσωνας, υγρασία κλπ.) Ποια όψη είναι η πραγματικότητα;  Η χλόη π.χ. εμφανίζεται πράσινη την ημέρα και χρυσή κάτω από το φως της σελήνης.
  7. –  “Ο προερχόμενος από τις ποσότητες και τον τρόπο διευθέτησης των πραγμάτων”. Τα πράγματα φαίνονται διαφορετικά ανάλογα με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην ποσότητα, το χρώμα, την κίνηση και τη θερμοκρασία τους. Π.χ ένας κόκκος άμμου εμφανίζει σκληρότητα, ενώ μια σημαντική ποσότητα άμμου παρουσιάζει μαλακότητα.
  8. – “Ο προερχόμενος από τη σχετικότητα των αντικειμένων και των φαινομένων”. Ποτέ δεν αντιλαμβανόμαστε ένα αντικείμενο ως κάτι ξεχωριστό και απομονωμένο, αλλά πάντοτε σε συνδυασμό με άλλα αντικείμενα, πράγμα που μας εμποδίζει να σχηματίσουμε σαφή εικόνα για τη φύση και τις ιδιότητές του. Ένα σώμα, για παράδειγμα, μέσα στο νερό φαίνεται ελαφρύτερο από ό,τι έξω από αυτό. Όλες οι υποτιθέμενες λέξεις είναι δηλώσεις. (predication). Όλες οι δηλώσεις μας δίνουν μόνο τη σχέση των πραγμάτων με άλλα πράγματα ή με τον εαυτό μας. Ποτέ δεν μας λένε τι είναι το πράγμα καθ’ εαυτό.
  9.  “Ο προερχόμενος από τη συχνότητα ή σπανιότητα των φαινομένων”.  Τίποτε αφ εαυτού δεν είναι απόλυτα γνωστό, αλλά πάντοτε σε σχέση προς κάτι άλλο «Τα πρός τι».   Ένα πράγμα μας δίνει διαφορετική εντύπωση όταν είναι γνωστό από ότι όταν είναι άγνωστο. Όσο πιο σπάνια είναι η εμφάνιση ενός πράγματος, τόσο πιο ζωηρή είναι η εντύπωση που αυτό μας προκαλεί. Ο ήλιος, για παράδειγμα, παρά το εκτυφλωτικό φως του, δεν αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού, γιατί εμφανίζεται καθημερινά, ενώ δε συμβαίνει το ίδιο με έναν κομήτη που συγκριτικά είναι ασήμαντος.
  10. – “Ο προερχόμενος από τον τρόπο ζωής, τα ήθη, τους νόμους, την πίστη σε διάφορες μυθολογικές παραδόσεις και τα φιλοσοφικά δόγματα”. Οι πεποιθήσεις ενός ατόμου εξαρτώνται από τα έθιμα, τη θρησκειολογία, τους θεσμούς και τους νόμους μέσα στο περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε. Κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί αντικειμενικά. Ενώ ορισμένοι πρωτόγονοι, για παράδειγμα, θεωρούν τις ανθρωποθυσίες κάτι το φυσικό και το αυτονόητο, για τους πολιτισμένους είναι κάτι το αποτρόπαιο και το αδιανόητο”.
o Πύρρων σε τρικυμιώδη θάλασσα . 16ος αι.

o Πύρρων σε τρικυμιώδη θάλασσα . 16ος αι.

Ο Αινηδίσημος έθεσε ως σκοπό του να επαναφέρει τον ακαδημαϊκό σκεπτικισμό, που τότε είχε μεταλλαχθει σε εκλεκτικισμό από τον Φίλωνα τον Λαρισαίο και τον Αντίοχο τον Ασκαλωνίτη, στην πιο αυθεντική διδασκαλία τού Πύρρωνα. Με τα έργα του «Πυρρωνείων λόγων βιβλία οκτώ», «Υποτύπωσις εις τα Πυρρώνεια», «Περί ζητήσεως», «Κατά σοφίας» αμφισβήτησε και απέρριψε του «τρόπους» των στωικών φιλοσόφων στο πρόβλημα της δυνατότητας για γνώση και υιοθέτησε την Πυρρώνεια σκέψη. προβάλλοντας τους περίφημους «Δέκα Τρόπους» ή αντιρρήσεις σύμφωνα προς τις οποίες η γνώση είναι αδύνατη τους οποίους ο μαθητής του Αγρίππας περιόρισε σε πέντε , οι οποίοι εμφανίζονται κάπως διαφορετικοί ως προς τους προηγούμενους. Αυτοί είναι οι εξής:

  1. «Ο από της διαφωνίας», ο προερχόμενος δηλαδή από τις υπάρχουσες διαφωνίες ως προς το ίδιο πράγμα. Τέτοιες διαφωνίες συναντάμε κατά το πλείστον μεταξύ των φιλοσόφων.
  2. «Ο από την εις άπειρον εκπτώσεως», δηλαδή ο προερχόμενος από την αναδρομή στο άπειρο. Αυτό συμβαίνει π.χ.όταν ζητάμε τους έσχατους αποδεικτικούς λόγους, οπότε αναγκαζόμαστε να αναζητούμε επ’ άπειρον νέες αποδεικτικές βάσεις.
  3. «Ο από του προς τι», δηλαδή ο προερχόμενος από τη γενική σχετικότητα. Η σχετικότητα, το «πρός τι», εφορμάται όχι από την ουσία των πραγμάτων, αλλά από τις μεταξύ τους σχέσεις, οι οποίες είναι ανύπαρκτες από οντολογικής άποψης, όπως όταν χαρακτηρίζουμε μια τοπική κατεύθυνση δεξιά ή αριστερά, κάτι το εντελώς συμβατικά καθορισμένο.
  4. «Ο εξ υποθέσεως», ο προερχόμενος από το ότι για να αποφύγουμε την επ’ άπειρον αναδρομή, παραδεχόμαστε μια υπόθεση (αξίωμα) σαν αληθή. Αυτό όμως δεν είναι ασφαλές, διότι μπορούμε να δεχτούμε σαν αληθές και το αντίθετο αυτής της υπόθεσης.
  5. «Ο διάλληλος τρόπος». Αυτός παρουσιάζεται όταν «εκείνο που οφείλει να αποτελέσει βεβαιωτική απόδειξη για το ζητούμενο, πρέπει να αντλήσει τη βεβαιότητά του από το ζητούμενο. Όταν δηλαδή το συμπέρασμα εμπερικλείει μέσα του την υπόθεση.
Διακοσμητικές λεπτομέρειες από έκδοση του 1621

Διακοσμητικές λεπτομέρειες από έκδοση του 1621

  Πηγές: wikipedia , utm.edu , zougla.gr , Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνειαι Υποτυπώσεις, βιβλίο Ι, κεφ. 14

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Ο Σέξτος Εμπειρικός και η ατέρμονη παλινδρόμηση της δικαιολόγησης

Επίκουρος – Επιστολή προς Μενοικέα (απόσπασμα)

Ο Τίτος Λουκρήτιος, οι επιθυμίες και ο σοφός άνθρωπος

Ο Επίκουρος και η άχρονη σοφία του

Η πιο ασυνήθιστη δοκιμασία σοφίας

8 σημαντικές φιλοσοφικές φράσεις

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

2 CommentsΣχολιάστε