Τα 4 βήματα εξόδου από την κρίση

Ξεκινώ το άρθρο λέγοντας την αλήθεια με μία φράση· Η Ελλάδα χρεοκόπησε. Όχι τον Σεπτέμβριο του 2009, ούτε τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο. Η χρεοκοπία ήταν μία πορεία προδιαγεγραμμένη από τον Ιανουάριο του 2009 ή και πιο νωρίς ακόμη. Το διακύβευμα δεν ήταν ο μαγικός τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαμε να δανειστούμε από τις αγορές ή η αποφυγή της πολιτικής λιτότητας του μνημονίου με αλχημείες. Κάτι τέτοιο ήταν απολύτως αδύνατο να αποφευχθεί. Το πραγματικό διακύβευμα ήταν να μην αφεθεί η χώρα σε πλήρη οικονομική -και κατ΄επέκταση, πολιτική και κοινωνική- κατάρρευση. 

Οι επιλογές που έχει μία χώρα υπό χρεοκοπία είναι δύο. Η πρώτη είναι η προσφυγή στο ΔΝΤ και η οριοθέτηση πακέτου στήριξης με τα απαραίτητα συνοδά μέτρα που θα μειώσουν το πρωτογενές και το συνολικό έλλειμμα, καθιστώντας την οικονομία της χώρας βιώσιμη. Τούτο πρακτικά σημαίνει περικοπές, φόροι, μειώσεις κρατικών δαπανών, μέχρι η χώρα να φτάσει σε πρωτογενές πλεόνασμα, τουτέστιν να ζει με αυτά που βγάζει και να ισορροπήσει το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών…

Η δεύτερη επιλογή είναι η απόλυτη κατάρρευση. Δε θα καταστροφολογήσω αναφερόμενος στις πιθανές συνέπειες αυτής. Θεωρώ πως η κατάρρευση δεν αποτελεί καν επιλογή, για καμία χώρα. 

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η οποία ήταν μέλος μία οικονομικής ένωσης, προκύπτει και μία τρίτη επιλογή. Αυτή του διμερούς δανεισμού από τις χώρες εταίρους. Αυτό έπραξε η Ελλάδα, ορθώς, κατοχυρώνοντας ένα τεράστιο οικονομικό πακέτο στήριξης που θα διασφάλιζε την επιβίωσή της και συναινώντας στη λήψη επώδυνων μα απαραίτητων μέτρων για τον εξορθολογισμό των οικονομικών της δεικτών. Επιπρόσθετα, η συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα διάσωσης ήταν απαράβατος όρος των δανειστών, αν και πιστεύω πως η επιλογή αυτή περισσότερο μας ωφέλησε απ΄ ότι μας έβλαψε. 

Ολοκληρώνοντας τη συνοπτική περιγραφή της Ελληνικής χρεοκοπίας και των πολιτικών επιλογών που ακολουθήθηκαν, προχωράμε στα τέσσερα κρίσιμα στάδια που περνά μία χώρα κατά την ήπια χρεοκοπία, στάδια που σε μία βίαιη χρεοκοπία δε θα εμφανιζόταν με σειρά προτεραιότητας αλλά ταυτόχρονα και ισοπεδωτικά.

Η πολιτική σκληρής λιτότητας συνεπάγεται μείωση του ΑΕΠ, του μέσου βιωτικού επιπέδου του πολίτη, περικοπές σε μισθούς, αύξηση φόρων, οικονομική ύφεση. Με δυο λέξεις, η ήπια χρεοκοπία της χώρας σημαίνει φτώχεια και ανεργία.

Η πενία καθιστά ένα λαό ευάλωτο και εύκολα χειραγωγήσιμο. Οι δυνάμεις του λαϊκισμού αναπτύσσονται ραγδαία, από την κατ΄ αρχήν ανάγκη του κόσμου να βρει τους υπεύθυνους που τον οδήγησαν εδώ. Κατόπιν, δημιουργούνται ποικίλες θεωρίες συνομωσίας, οι οποίες είτε φέρνουν εύκολο χρήμα  [ορυκτός πλούτος, διμερείς δανεισμοί από ‘’συμμαχικές χώρες’’, αποζημιώσεις] είτε διαγράφουν τα προβλήματα μονομιάς [μονομερής διαγραφή εξωτερικού χρέους] είτε περιγράφουν ανέφικτες και ανέξοδες εναλλακτικές λύσεις εξόδου από την κρίση. 

Η άνιση πάλη της λογικής και του ρεαλισμού με τον επικυρίαρχο λαϊκισμό, σε συνάρτηση με τα προβλήματα που εξατομικεύονται και μεγεθύνονται ολοένα και περισσότερο, ισχυροποιoύν δύο βασικά συναισθήματα στον πολίτη: Το μίσος και το φόβο, τα οποία αποτελούν πυλώνες έξαρσης του εθνικισμού. Η αναγκαία αποσυμφόρηση του μίσους φέρνει την εύρεση και στοχοποίηση ενός εξωτερικού εχθρού, ο οποίος ακόμη και αν δεν υπάρχει θα πρέπει να εφευρεθεί. Στη δική μας περίπτωση, βοήθησαν, επιπρόσθετα, κάποιες εμπρηστικές δηλώσεις και υποδείξεις κυρίως εκπρόσωπων της Γερμανικής κυβέρνησης. Παράλληλα, παραμένουν ως εφεδρεία οι μόνιμοι εχθροί όμορων κρατών όπως η Τουρκία και το κράτος των Σκοπίων.

Ο ήδη υπάρχων ατομικός φόβος και ο νεοδημιούργητος εθνικός φόβος φέρει την ανάγκη εθνικής συσπείρωσης, αλληλεγγύης και γενικότερα μιας ασφαλούς συμμαχίας και στήριξης από τον συμπατριώτη μας, τον οποίο χρειαζόμαστε, τώρα, περισσότερο από ποτέ.

Το μίσος και ο φόβος κάνουν κυρίαρχο τον εθνικισμό, ο οποίος αποτελεί τη μήτρα του φασισμού και το μίγμα αυτού με το λαϊκισμό και τη φτώχεια γίνεται εκρηκτικό, δίνοντας χώρο και πιθανότητες στην άτακτη χρεοκοπία.

– Ποιο θα μπορούσε να είναι το σχέδιο εξόδου από την κρίση; 

Το πρώτο που θα πρέπει να κάνουμε, είναι να μελετήσουμε τα τέσσερα στάδια που προαναφέραμε και αποτελούν φυσικά επακόλουθα της ελεγχόμενης χρεοκοπίας που διανύουμε. Η απάντηση σε κάθε στάδιο ξεχωριστά, θα είναι και η απάντηση στη χρεοκοπία της χώρας.

Και η απάντηση στη λέξη χρεοκοπία δεν είναι άλλη από τη νέα προοπτική, για την οποία θα πρέπει να παλέψουμε όλοι μαζί. Αφού, λοιπόν, ξεπεράσουμε τα στάδια του πένθους της κρίσης [άρνηση-θυμός-διαπραγμάτευση-κατάθλιψη-αποδοχή] και αισθανθούμε την ”ευθύνη του καθενός”, θα πρέπει να αντιτάξουμε το μυαλό απέναντι στη φτώχεια και την ανεργία. Το μυαλό μας μπορεί να γίνει ένας εθνικός φάρος, ο οδηγός εξόδου από την κρίση.

Είναι ιστορική η ευθύνη του πνευματικού κόσμου της χώρας να αναπτύξει ρεύματα σκέψης σε μια κοινωνία που πελαγοδρομεί και να την οδηγήσει με ασφάλεια σε μια νέα πορεία προς το μέλλον. Η αναγέννηση ενός λαού μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την τόλμη για αλλαγή, το ρίσκο για μια νέα Ελλάδα, σύγχρονη, αυτόνομη και συνάμα ευρωπαϊκή. Οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις της χώρας θα πρέπει να κάνουν ένα βήμα εμπρός απ΄ τη μιζέρια των ημερών,  οι διαμορφωτές άποψης θα πρέπει να μιλήσουν, οι bloggers να αρθρογραφήσουν, οι επιστήμονες να προσπαθήσουν, οι αγρότες να τολμήσουν, οι νέοι άνθρωποι να καινοτομήσουν. Όλοι μαζί να προσθέσουν τη διαφορετικότητά τους στο Ελληνικό πνεύμα και να το μετατρέψουν σε ατμομηχανή που θα τραβήξει τη χώρα από το τέλμα και την αβελτηρία.

Το αντίδοτο απέναντι στο λαϊκισμό δεν είναι άλλο από την αυτογνωσία. Θα πρέπει, επιτέλους, να συνειδητοποιήσουμε την πραγματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και να πάψουμε να συγκρίνουμε το σήμερα με το χθες. Δεν έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ του καλού και του κακού. Έχουμε να επιλέξουμε την επιβίωση από την καταστροφή.

Η Ελλάδα δεν είναι ένα μαγαζί που χρεοκόπησε και κατέβασε τα στόρια. Ένας λαός δεν κατεβάζει τα στόρια, ούτε κλείνει το μαγαζί. Όμως, δε μπορούμε να συνεχίσουμε να πιστεύουμε πως το μαγαζί είναι κερδοφόρο και να πετάμε στον κάδο της λήθης τις χρωστούμενες επιταγές.

Θα πρέπει να βρεθούμε αντιμέτωποι με την αλήθεια. Όσο αυτή και αν είναι επώδυνη, όσο αυτή και αν είναι δυσάρεστη. Η αυτογνωσία είναι η μόνη που μπορεί να σταθεί με επιτυχία απέναντι στο λαϊκισμό και τη δημαγωγία.

Αφού συνειδηοποιήσουμε ποιοι είμαστε, πού βρισκόμαστε, τι θέλουμε, μπορούμε να προχωρήσουμε στο τελευταίο στάδιο, ένα ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. 

Ο Ισπανός συγγραφέας και φιλόσοφος Μiguel de Unamuno (( 1864-1936) είχε πει το εξής: ‘’O φασισμός θεραπεύεται με το διάβασμα. Και ο ρατσισμός, με το ταξίδι’’.

Δυστυχώς, στη σημερινή Ελλάδα η αντιπαράθεση της γνώσης δεν είναι αρκετή απέναντι στο φασισμό. Ο εθνικισμός γιγαντώνεται και γεννά ακραίες συμπεριφορές και αντιλήψεις, πολλές φορές ακατανόητες και από τους ίδιους που τις ασπάζονται, μα τούτο αποτελεί γεγονός.

Σε τούτη τη χρονική συγκυρία, ο άκρατος εθνικισμός δε μπορεί να τον αντιμετωπιστεί συγκρουσιακά. Κείνο που πρέπει να γίνει είναι να βρεθεί τρόπος να απορροφηθεί χωρίς κραδασμούς, να αποσυμφορηθεί δημιουργικά. Και μία καλή πρόταση είναι το σχέδιο εξόδου από την κρίση να έχει εθνικά χαρακτηριστικά. Να είναι κάτι δικό μας, μακριά από υποδείξεις και υποβολές, να αισθανθούμε συμμέτοχοι, να λειτουργήσουμε ως πατριώτες, να αλλάξουμε εμείς και όχι να μας αλλάξουν, να αποδείξουμε στον υπόλοιπο κόσμο ότι οι Έλληνες μπορούν και θα τα καταφέρουν.

Το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης θα πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από τη σύνθεση των ιδεών, την ένταξη των ρευμάτων σκέψης σε μία σαφή και συγκεκριμένη κατεύθυνση που θα δίνει προοπτική. Ο σημερινός κατακερματισμός θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, οι ιδεολογικές πληγές από τις συγκρούσεις να επουλωθούν και οι ατομικές φιλοδοξίες να παραμεριστούν για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Τη δημιουργία ενός ρεαλιστικού σχεδίου που θα οδηγήσει τη χώρα ξανά στην οικονομική και κοινωνική ευημερία. Και μην πλανάστε· Τούτο το σχέδιο δε θα φέρει ανάπτυξη, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις. Προς το παρόν, δεν έχουμε ούτε αυτές. Και θα πρέπει να κοπιάσουμε για να τις αποκτήσουμε. 

Τέσσερα βήματα, λοιπόν· Θυμίζοντας τον ιχνηλάτη που κάνει βήματα πίσω, πατώντας ακριβώς πάνω στα χνάρια του. Έτσι, μόνο, μπορεί να επιστρέψει δίχως νέα ίχνη, εκεί που βρισκόταν πριν·