Η «ασθένεια» του πετρελαίου…

dana-petroleum-the-goose-that-laid-the-golden-eggs


Υπάρχει ένα οικονομικός όρος του Μίλτον Φρίντμαν που ονομάζεται «υπόθεση του μόνιμου εισοδήματος». Με τον όρο αυτό προσπαθεί να περιγράψει τη κατάσταση όπου άτομα και νοικοκυριά εκλαμβάνουν μια μείωση του εισοδήματος σαν προσωρινό σοκ και προσπαθούν να το αναπληρώσουν μέσω δανεισμού ή πώληση παγίων προκειμένου να αναπληρώσουν τις απώλειες και να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής τους.

Στη Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία το ρόλο αυτής της αναπλήρωσης παίζει η πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου και προς παρόν εκτός από παντελώς φαντασιακή αφού δεν έχει μπει «τρυπάνι» πουθενά ακόμη αλλά και η ύπαρξη πετρελαίου δεν εγγυάται οπωσδήποτε κοινωνικής ευημερία, πλούτο και μακροζωία.

Κατά τον τρόπο που ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του οι Έλληνες τα τελευταία χρόνια της χρεοκοπίας έχουμε πιαστεί από πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκων που μπορεί να κρύβει το υπέδαφος ή ο βυθός των ελληνικών θαλασσών.

H κατοχή για μια χώρα μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου δεν σημαίνει αναγκαστικά και ανάλογη ευημερία οικονομική και κοινωνική για τους πολίτες της.

Όπως θα δείξουμε στη συνέχεια συνηθέστερο είναι η παρουσία κοιτασμάτων να προκαλεί  οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις αρνητικές.

Στην Ελλάδα η πιθανή παρουσία πετρελαίου εκλαμβάνεται σαν τη ύπαρξή ενός κοινού για όλους του έλληνες τραπεζικού λογαριασμού από τον οποίο μπορούν σηκώνουν όσα χρειάζονται όπως το κάνουν μέσα από τα τραπεζικά ΑΤΜ.

Αν συγκρίνουμε τους πίνακες των χωρών με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου και τις χώρες με υψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα θα δούμε πως μόνο δυο από τις δέκα με υψηλότερα αποθέματα βρίσκονται ανάμεσα στις 30 με το υψηλότερο κατά κεφαλήν(Το Κουβέιτ και τα Αραβικά Εμιράτα).


Στις 30 χώρες με το υψηλότερα κατακεφαλήν μάλιστα υπάρχουν περισσότερες χώρες που διαθέτουν καθόλου πλούσιους φυσικούς πόρους, όπως  π.χ. η Ιαπωνία, η Γερμανία η Ελβετία, η  Δανία, η Ιρλανδία και παρ΄ολίγον η Ελλάδα που βρίσκεται στην 33η θέση.

Το συμπέρασμα της σύγκρισης των στοιχείων δείχνει πως τη  διαφορά μεταξύ ευημερίας και υπανάπτυξης δεν την εξασφαλίζει η παρουσία πλούσιων φυσικών πόρων αλλά κυρίως από το επίπεδο θεσμικής οργάνωσης της κοινωνίας. Το επίπεδο μόρφωσης, εργατικότητας, ελευθερίας της επιχειρηματικότητας και δημοκρατίας παίζει σημαντικότερο ρόλο.

293bb0d5-690f-4e97-be01-556394b0aad2

d0897b02-71c8-4dfa-a773-4e3ea109a050

Η «ασθένεια» του πετρελαίου

«Ολλανδική ασθένεια» ή «ασθένεια του πετρελαίου» ονομάζεται η κατάσταση διάλυσης των περισσότερων τομέων της οικονομίας μιας χώρας όταν σ’ αυτήν αρχίζουν να εισρέουν έσοδα από εξαγωγές υδρογονανθράκων σε σκληρό συνάλλαγμα.

Όταν υπάρχει εθνικό νόμισμα η εισροή ξένου συναλλάγματος αυξάνει τη ισοτιμία του νομίσματος και καθιστά τις εξαγωγές από άλλες οικονομικές δραστηριότητες μη ανταγωνιστικές.

Οι συνέπειες των διακυμάνσεων των τιμών

Μια πετρελαιοπηγή όπως είπαμε δεν είναι ΑΤΜ τράπεζας. Υπάρχει κόστος εξόρυξης για κάθε βαρέλι πετρελαίου. Το κόστος αυτό ποικίλει από δυο-τρια δολάρια μέχρι πάνω από 30 δολάρια περίπου. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πετρελαίου κάθε κοιτάσματος επίσης παίζουν ρόλο στη τελική τιμή του, πέραν των βασικών διεθνών τιμών που διαμορφώνονται στα χρηματιστήρια του Λονδίνου και του Σικάγου.

220a4503-3db0-4961-b369-db91d1995d03

Οι τιμές του πετρελαίου τις τελευταίες πολλές δεκαετίες έχουν κυμανθεί αρκετές φορές μεταξύ 10 δολ.  και 150 δολ. το βαρέλι.

d78e554b-a5b5-4925-b70e-8c258cbabd65
Αυτό σημαίνει πως και τα έσοδα των χωρών από πετρέλαιο έχουν ανάλογες διακυμάνσεις.  Στις περιπτώσεις μάλιστα των χωρών που παράγουν με υψηλό κόστος σημαίνει πως κατά περιόδους παράγουν με ζημιές.
Κατά συνέπεια όταν οι τιμές είναι ψηλά σε όλες τις χώρες εισρέουν αυξημένα έσοδα. Όταν είναι χαμηλά εισρέουν μειωμένα ή καθόλου.

Π.χ. η Βενεζουέλα το 2011 είχε εξαγωγές περί τα 90 δισ. δολάρια εκ των οποίων το 95% από εξαγωγές πετρελαίου. Στα τέλη της δεκαετία του ’90 όταν η τιμή είχε πέσει στα 10 δολ. το βαρέλι οι εξαγωγές ήταν 20 δις. δολάρια με αποτέλεσμα κοινωνική και πολιτική αστάθεια που οδήγησε στην άνοδο στη εξουσία του δημαγωγού Τσαβες. Στη Ρωσία το 1998 λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου είχαμε χρεοκοπία και ισχυροποίηση της αυταρχικής διακυβέρνησης Πούτιν.

9c5a859c-1380-4719-878c-c4bbc8de3884

Πετρέλαιο και Δημοκρατία

Η εξάρτηση μια χώρας από ένα ισχυρό φυσικό πόρο τα έσοδα του οποίου διαχειρίζεται μια κυβέρνηση  έχει σαν συνέπεια την υποχώρηση των δημοκρατικών θεσμών ή τη διατήρηση των αυταρχικών όταν έχουμε να κάνουμε με ολιγαρχίες.

Οι χώρες με έσοδα από υδρογονάνθρακες έχουν μεγαλύτερο κράτος και δημόσιο τομέα σε σύγκριση με γειτονικές του που δεν διαθέτουν τέτοια έσοδα.

b56c859c-3ca1-4cce-9c96-366a8ea7f37b

Μεταξύ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών αυτές που έχουν ολιγαρχικά πολιτεύματα είναι περισσότερες από αυτές που διαθέτουν δημοκρατικά.

9329d65d-50ad-45d7-8627-5a2605e74803

Οι χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εμφανίσει δείκτες υψηλότερης βελτίωσης της δημοκρατικότητάς τους.

5499f36d-0391-4ace-8ae6-eb6d76c9f3e2

Στη Ρωσία μετά τη κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος η δημοκρατικές ελευθερίες είχαν διακύμανση αντιστρόφως ανάλογη της τιμής του πετρελαίου.

d893d52c-c0eb-4593-85e6-37e180734e70 (1)
Πετρέλαιο και πόλεμοι

Οι χώρες που είναι παραγωγοί πετρελαίου στατιστικά εμφανίζουν περισσότερες πολεμικές συγκρούσεις σε σχέση με χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο.

cdf3045f-8540-4ee6-98ec-6a507d43c026

Επίσης οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο και έχουν υψηλότερο και μεσαίο εισόδημα από αυτό, στατιστικά εμφανίζουν 50% περισσότερες εμφύλιες συγκρούσεις σε σχέσεις με χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο.

ffb9a61c-0164-4c81-84d2-aa3ba9088dfa

Πετρέλαιο και Γυναίκες

Στις  χώρες που έχουν σημαντικό εισόδημα από πετρέλαιο οι γυναίκες  έχουν μικρότερη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό και κατά συνέπεια την κοινωνική και πολιτική ζωή.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι χώρες με υψηλότερο εισόδημα στα νοικοκυριά λόγω πετρελαίου δεν δίνουν κίνητρα στις γυναίκες να αναζητήσουν εργασίας εκτός σπιτιού.

Συμβαίνει επίσης λόγω του φαινομένου της Ολλανδικής ασθένειας που η παρουσία εσόδων από πετρέλαιο διαλύει άλλους κλάδους της οικονομίας που θα μπορούσαν να απασχολήσουν γυναίκες.

6789bcf4-b245-44fb-9c81-2a256bf461b0

Η αύξηση της ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος κάνει τους άλλους κλάδους έντασης εργασίας μη ανταγωνιστικούς με συνέπεια τη συρρίκνωσή τους.  Αυτό στερεί από τις γυναίκες θέσεις εργασίας άρα και δυνατότητες χειραφέτησης.

e97d9f3e-4f5a-4315-915e-e4d1f039f0e8

Ο βασικός συντελεστής ευημερίας

Ο βασικότερος συντελεστής ευημερίας είναι οι άνθρωποί της, το επίπεδο μόρφωσης και οι θεσμοί που του επιτρέπουν να αποφασίζουν δημοκρατικά και να δημιουργούν οικονομικά, τεχνολογικά και πνευματικά.

Κοινωνίες με ισχυρούς πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν  ισχυρούς φυσικούς πόρους επωφελούνται συνολικά από αυτούς. Π.χ. η Νορβηγία.

Κοινωνίες χωρίς ισχυρούς κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν πλούσιους πόρους το πιθανότερο είναι να καταστραφούν από αυτούς. Π.χ. η Νιγηρία.

Η    Terry Karl που έχει γράψει το βιβλίο «Το παράδοξο της Αφθονίας» στο οποίο ερευνά τις επιπτώσεις της ανακάλυψης κοιτασμάτων πετρελαίου στις κοινωνίες και τις οικονομίες που τα ανακαλύπτουν καταλήγει στο συμπέρασμα: «Τα κράτη που ανακαλύπτουν πλούσια κοιτάσματα  θα πρέπει να αρχίσουν να εκμεταλλεύονται μόνον εφόσον οι κρατικοί θεσμοί τους έχουν ξεπεράσει το στάδιο της σταθεροποίησης»

Αν η Ελλάδα ανακαλύψει πετρέλαιο σε είναι πιθανότερο να εξελιχθεί σε Νορβηγία ή Νιγηρία;

82188991-3f7c-44a7-a2ef-0f25a24750c0

   Πηγή: capital.gr

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Από τα κοιτάσματα του Ιονίου στις συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης

“Ας ξεχάσουμε τα άμεσα έσοδα από το πετρέλαιο” 

Εξασφαλίζουν την ευημερία οι πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές μιας χώρας; 

Για τους Γερμανούς το ελληνικό πετρέλαιο 

Η μεγάλη εισοδηματική ανισότητα βλάπτει την κοινωνία

Εντυπωσιακά στοιχεία για την κατανομή του παγκόσμιου πλούτου

Ποιοι κατέχουν τον παγκόσμιο πλούτο

Αποκαλύφθηκε το δίκτυο εταιρειών που ελέγχει την παγκόσμια οικονομία.

Πόσο φόρο πληρώνουν τελικά οι πολυεθνικές ?

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

4 CommentsΣχολιάστε

  • Κατά τη γνώμη μου όλη η ουσία του άρθρου βρίσκεται σε δύο φράσεις :
    “Κοινωνίες με ισχυρούς πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν ισχυρούς φυσικούς πόρους επωφελούνται συνολικά από αυτούς πχ. Νορβηγία.
    Κοινωνίες χωρίς ισχυρούς πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν πλούσιους πόρους το πιθανότερο είναι να καταστραφούν από αυτούς πχ. Νιγηρία.”
    Και μεσολαβούν στατιστικά στοιχεία που ακολουθούν τον κανόνα ότι : “μπορείς να αποδείξεις ό,τι επιθυμείς χειριζόμενος κατάλληλα τους αριθμούς”.
    Ενδεικτικά μόνο, από τις πολλές, δύο παρατηρήσεις : 1/ ως προς τη θέση των γυναικών λαμβάνει υπ’ όψιν του ο αρθρογράφος, ότι οι βασικότερες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες είναι συμπτωματικά μουσουλμανικές με συγκεκριμένη την κοινωνική θέση της γυναίκας; 2/ το κόστος εξόρυξης κυμαίνεται μόνο από τις αμοιβές, γιατί οι διάφορες παράμετροι του κοιτάσματος είναι δεδομένες. Άλλο πράγμα η τιμή του πετρελαίου, που εξαρτάται από παγκόσμιες συγκυρίες.
    Στο καταλληκτικό ‘ρητορικο’ ερώτημα του αρθρογράφου, με βάση τις διαφορές πολιτιστικών και ιστορικών βάσεων, προσωπικά απαντώ : σε Νορβηγία.

    • Μα το κόστος εξόρυξης δεν είναι καθόλου δεδομένο. Εξαρτάται από τη τοποθεσία των κοιτασμάτων και το τεχνολογικό επίπεδο που απαιτείται για να φτάσει κανείς σε αυτά. Άλλο κόστος έχει ένα χαμηλού βάθους πηγάδι στη ξηρά, άλλο κόστος έχει μία μεγάλου βάθους εξόρυξη στη θάλασσα (για να μη μιλήσουμε για το αυξημένο περιβαλοντικό ρίσκο στη δεύτερη περίπτωση), και άλλο κόστος έχουν οι νέου τύπου τεχνολογίες εξόρυξης (π.χ. fracking), που έχουν αρχίσει να γίνονται αποδοτικές μόνο και μόνο επειδή έχει αυξηθεί η τιμή του πετρελαίου. Αυτό για το (2).

      Όσο για το (1) στο σχετικό σχήμα όλες οι χώρες που φαίνονται είναι μουσουλμανικές, παρόλα αυτά διακρίνεται μία συσχέτιση στην απασχόληση γυναικών ανάλογα με τον πετρελαϊκό πλούτο. Στον πίνακα από κάτω συγκρίνονται τρεις γειτονικές Μουσουλμανικές χώρες, μόνο μία από τις οποίες έχει πετρέλαιο.

      Όσο για το τελευταίο ερώτημα, πολύ φοβάμαι ότι οι πολιτικοί αρχηγοί που οραματίζονται τη σωτηρία της χώρας μας από το πετρέλαιο φαντάζονται τους εαυτούς τους περισσότερο σε ρόλους Chavez παρά σαν Νορβηγούς. Όση πιθανότητα έχουμε να γίνουμε Νορβηγία απλά βρίσκοντας μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, τόση είχαμε να γίνουμε Σουηδία χωρίς κοιτάσματα…

      • Μια διευκρίνιση σε σχέση με την παρατήρησή μου ως προς το κόστος εξόρυξης. Εννοώ το κόστος από τη στιγμή που, αφού διαπιστωθεί, θα αρχίσει η εξόρυξη από το συγκεκριμένο κοίτασμα. Από εκεί και ύστερα αυτές οι συνθήκες δεν μεταβάλλονται. Προφανώς και το πόσο επιφανειακό ή όχι είναι το κοίτασμα προσδιορίζει το κόστος εξόρυξης αλλά αναφέρομαι στο μετέπειτα στάδιο, αφότου δηλαδή αρχίσει η εξόρυξη.