Η τελευταία ευκαιρία

Το πάθος για οικονομική ανάπτυξη οδηγεί την ανθρωπότητα στην αυτοκαταστροφή της. Ο βρετανός ακαδημαϊκός Κλάιβ Πόντινγκ εξηγεί πώς ο κόσμος θα αποφύγει να ακολουθήσει το «μοντέλο τέλους» του Νησιού του Πάσχα.


Μια τηλεφωνική συνομιλία διαρκείας μπορεί να προξενήσει το ενδιαφέρον, να αποτελέσει τροφή για σκέψη, ενίοτε να οδηγήσει σε έναν θερμό διάλογο – αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι θα επιφέρει δίψα στους συνδιαλεγόμενους. Γι’ αυτό ο Κλάιβ Πόντινγκ φροντίζει να προσέλθει στο προκαθορισμένο ραντεβού μας με τον φρουτοχυμό του. Τακτοποιώντας ο καθένας μας τα απαραίτητα σύνεργα μπροστά του (ποτήρι, σημειωματάριο), ανταλλάσσουμε ερωτήσεις γνωριμίας: η πολιτική κατάσταση στην Αθήνα είναι πάντα αβέβαιη, ο κήπος της κατοικίας του στη Γαλλία παραμένει εύφορος. Ως έναν βαθμό, άλλωστε, για χάρη του συνταξιοδοτήθηκε πρόωρα, πριν από οκτώ χρόνια, προκειμένου να έχει την ευχέρεια να τον καλλιεργεί απερίσπαστος.

Στα 65 του σήμερα, ο Πόντινγκ έχει ήδη διαγράψει μια τροχιά σταδιοδρομίας συνηθισμένη στο εξωτερικό και ασυνήθιστη στην Ελλάδα: υπηρέτησε ως ανώτερος δημόσιος υπάλληλος στο βρετανικό υπουργείο Αμυνας, πέρασε στον ακαδημαϊκό τομέα διδάσκοντας για μια 20ετία στο τμήμα Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Ουαλλίας και αποσύρθηκε από την ενεργό δράση για να γίνει συγγραφέας πλήρους απασχόλησης. Αντικείμενό του υπήρξε η ιστορία του 20ού αιώνα, το πιο πρόσφατο έργο του, ωστόσο, είναι αφιερωμένο περισσότερο στις ανησυχίες του ως πολίτη παρά στην ακαδημαϊκή εξειδίκευσή του: η «Πράσινη ιστορία του κόσμου» (εκδ. Κέδρος) καταγράφει με νηφαλιότητα την ιστορία της καταστροφής του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο.

Η Βαβέλ του Κιότο

«Το πρόβλημα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης είναι το χειρότερο και το δυσκολότερα αντιμετωπίσιμο από τα περιβαλλοντολογικά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα» λέει ο Πόντινγκ περιγράφοντας σύντομα τα βασικά σημεία του προβληματισμού του. «Και αυτό γιατί είναι βαθύτατα συνδεδεμένο με τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες αναπτύχθηκαν εδώ και δύο αιώνες, με τις οικονομικές και κοινωνικές δομές που προέκυψαν. Η σύγχρονη κοινωνία, ο πολιτισμός μας, αν θέλετε, οικοδομήθηκε επάνω στις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι συνέπειες αυτού του γεγονότος έχουν αρχίσει να φαίνονται την τελευταία 50ετία – και δεν μιλάμε απλώς για το πότε θα τελειώσει το πετρέλαιο. Σε παλαιότερες περιπτώσεις, σε εκείνη των χλωροφθορανθράκων που απειλούσαν την τρύπα του όζοντος, για παράδειγμα, η λύση ήταν η αντικατάσταση των χημικών ουσιών. Για την παγκόσμια υπερθέρμανση δεν υπάρχει απλή τεχνολογική λύση. Επιπλέον, για ένα τέτοιο παγκόσμιο πρόβλημα απαιτείται παγκόσμια συνεργασία: η Βρετανία από μόνη της μπορεί να μειώσει τις εκπομπές ρύπων κατά 50% ή 60% και η αναπτυσσόμενη οικονομία της Κίνας να προσθέσει άλλο τόσο στην ατμόσφαιρα. Τα συμφέροντα των κρατών παραμένουν, ωστόσο, αντικρουόμενα – 200 κράτη με διαφορετικά εθνικά συμφέροντα δεν αποτελούν καλή συνταγή για λύση ειδικά όταν η πλειονότητα του πληθυσμού τους θεωρεί, λογικά σκεπτόμενη, ότι δικαιούται τα πλεονεκτήματα των αγαθών της βιομηχανικής επανάστασης. Δείτε, για παράδειγμα, το πρωτόκολλο του Κιότο: σχεδόν κανένα από τα συμβαλλόμενα κράτη δεν τήρησε τα προβλεπόμενα και πλέον θεωρείται νεκρό γράμμα».

Η ύφεση σώζει το περιβάλλον

Κάθε χρόνο, ωστόσο, έχουμε μια παγκόσμια συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή που περιφέρεται από πόλη σε πόλη – το 2009 ήταν η Κοπεγχάγη, το 2010 το Κανκούν, πέρυσι το Ντέρμπαν, εφέτος το Κατάρ, σε μια ετήσια τελετουργία χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. «Και δεν διαφαίνονται προοπτικές θετικών εξελίξεων στο κοντινό μέλλον. Αλλωστε, η συζήτηση στις μέρες μας δεν αφορά το περιβάλλον, επικεντρώνεται στην παγκόσμια οικονομία και στο κατά πόσο αυτή μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται χωρίς να εμφανιστεί μια νέα ύφεση. Οι άνεργοι, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, αναμένουν ακριβώς αυτό, την επιστροφή στην ανάπτυξη. Η ανάπτυξη, όμως, επιτείνει το περιβαλλοντολογικό πρόβλημα».

Επομένως, μια παράπλευρη συνέπεια της ύφεσης μπορεί να είναι θετική για το περιβάλλον; Η απάντηση θα ήταν ίσως δείγμα κυνισμού, αν ο Πόντινγκ δεν επισήμαινε ο ίδιος πόση μελαγχολία προκαλεί αυτή η διαπίστωση: «Οι οικονομικές υφέσεις φρενάρουν την κατασπατάληση πλουτοπαραγωγικών πηγών, επομένως η ρύπανση μειώνεται – η παραγωγή CO2 έπεσε ελαφρώς την περίοδο 2008-2009. Πρόκειται αναμφίβολα για ζοφερή σκέψη, αλλά ένας εφικτός τρόπος να σημειωθεί πτώση της εκπομπής των ρύπων άμεσα είναι η ύφεση». Και όσα ακούμε για την πράσινη ανάπτυξη; «Η πράσινη ή βιώσιμη ανάπτυξη αντιμετωπίζει πολλές θεσμικού χαρακτήρα πιέσεις. Η πετρελαϊκή βιομηχανία είναι τεράστια, η πυρηνική το ίδιο. Ευκαιρίες υπάρχουν, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση και πολλά χρήματα προτού οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας γίνουν κερδοφόρες».


Χορτάτες γάτες, πεινασμένα παιδιά

Προς τιμήν του, ο Πόντινγκ είναι διατεθειμένος να προσθέσει μια μάλλον άβολη αλήθεια για την καταγωγή της έλλειψης πολιτικής βούλησης: «Ως έναν βαθμό, ξέρετε, αυτό που λέμε “έλλειψη πολιτικής βούλησης” αντιπροσωπεύει την απουσία διάθεσης αλλαγής εκ μέρους της πλειοψηφίας. Εμείς δεν είμαστε έτοιμοι να παραιτηθούμε από το προνόμιο του αυτοκινήτου μας, η Κίνα και η Ινδία θέλουν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και να αποκτήσουν όσα παραδοσιακά απολαμβάνει η Δύση. Οι πολιτικοί δεν βλέπουν τον λόγο να προβούν σε ριζικές αλλαγές στην οικονομία ή στην κοινωνία όταν δεν βλέπουν το κοινό να συμπορεύεται μαζί τους».

Ωστόσο, αν κάτι αναδεικνύεται ανάγλυφα από το βιβλίο του είναι οι ανισότητες που παράγει το υφιστάμενο μοντέλο ανάπτυξης – ανισότητες που συμπυκνώνονται στο παράδειγμα που αναφέρει ότι μια γάτα στην Αμερική σήμερα τρώει περισσότερο βοδινό κρέας από ό,τι ο μέσος κάτοικος της Κόστα Ρίκα. «Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, χωρίς ούτε κατ’ ιδέαν να σιτίζονται επαρκώς, ενώ στον αναπτυγμένο κόσμο το φαγητό πετιέται στα σκουπίδια. Δεν υπάρχει έλλειψη τροφίμων στον κόσμο, στην πραγματικότητα θα μπορούσε να υπάρχει επάρκεια σίτισης για όλους: το πρόβλημα είναι η διανομή και ο έλεγχος του ανεφοδιασμού από τις εκβιομηχανισμένες χώρες. Είναι κυρίως ζήτημα πρόσβασης. Σκεφτείτε ότι στη Βρετανία μπορείτε να αγοράζετε όλον τον χρόνο τριαντάφυλλα από την Κένυα, τα οποία καταφθάνουν αεροπορικώς. Τα εδάφη όπου καλλιεργούνται θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων – ωστόσο, το κέρδος για τους παραγωγούς θα ήταν μικρότερο».

Μη αναστρέψιμος;

Για τέλος της συζήτησης είθισται να αναζητεί κανείς νότες αισιοδοξίας – στην περίπτωσή μας, παραδείγματα κοινωνιών που σώθηκαν από το χείλος του γκρεμού. Ο Πόντινγκ προτιμά μια ρεαλιστική αποτίμηση: «Στον πολιτισμό του Νησιού του Πάσχα η κατάρρευση προέκυψε εξαιτίας της κατάχρησης των περιβαλλοντολογικών πόρων. Και μιλάμε για μια τόσο μικρή κοινωνία, όπου σίγουρα οι άνθρωποι βίωναν τα αποτελέσματα από πρώτο χέρι, χωρίς παρ’ όλα αυτά να αλλάξουν πορεία! Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η αρχαία Αίγυπτος είναι μια κοινωνία που διαχειρίστηκε κατά το μάλλον ή ήττον επιτυχημένα την πλουτοπαραγωγική πηγή του Νείλου χωρίς να καταστρέψει το σύστημα – κάτι που δεν μπορεί να πει κανείς πλέον με το φράγμα του Ασουάν. Ακόμη και η σύγχρονη Ευρώπη, αν και αναμφίβολα επιβαρημένη, δεν έχει καταστρέψει το περιβάλλον της. Ωστόσο, δύσκολα βρίσκει κανείς παραδείγματα κοινωνιών που κατόρθωσαν μια δραματική αναστροφή της πορείας τους. Κάποια περιβάλλοντα είναι πιο ανθεκτικά, δεν είναι όλες οι ανθρώπινες παρεμβάσεις καταστρεπτικές, υπάρχουν περιθώρια διόρθωσης λαθών. Υπάρχει, όμως, και το σημείο της μη επιστροφής». Ο Κλάιβ Πόντινγκ δεν το λέει, αναμφίβολα όμως πιστεύει ότι το πλησιάζουμε.

   vimafm995.gr

by Αντικλείδι , http://antikleidi.wordpress.com

Συναφές: 

«Σταγόνα – Σταγόνα, Το Μέλλον που Θέλουμε»

Διαφημιστικές καμπάνιες με έντονα κοινωνικά μηνύματα

Ο πλανήτης μας από ψηλά, χθες και σήμερα…

30 σκίτσα για ένα διαρκές έγ-κλιμα

Μισέλ Σερ: Aπό την οικονομική στην οικολογική κρίση

50 απλοί τρόποι για να βοηθήσουμε τον πλανήτη μας

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -