Η σταθεροποίηση του ευρώ θα πρέπει να είναι η γέφυρα προς μια μακροπρόθεσμη αλλαγή και ένα ερέθισμα για τη φαντασία, γράφει ο Anthony Giddens (ίσως ο πιο γνωστός κοινωνιολόγος στον κόσμο) στο παρακάτω ‘αισιόδοξο’ άρθρο.
___
Η κρίση στην Ευρώπη είναι υπαρξιακή. Πλανάται το ερώτημα του κατά πόσον η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβιώσει ως μία αναγνωρίσιμη οντότητα Αν και η ιστορία της Ένωσης έχει πισωγυρίσματα, εντούτοις έχει να επιδείξει μεγάλες επιτυχίες μέχρι τώρα. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο αλλά και την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, κατάφερε να ενώσει μια διαιρεμένη ήπειρο. Η ενιαία αγορά πέτυχε υψηλά επίπεδα εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου. Η ΕΕ έχει αναπτύξει ανθρωπιστικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο. Οι επικριτές της λένε ότι οι χώρες που την απαρτίζουν έχουν θυσιάσει μεγάλο μέρος της κυριαρχίας τους. Ωστόσο το αντεπιχείρημα είναι ότι σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, παραχωρώντας μια χώρα κομμάτι της κυριαρχίας της, αποκτά μεγαλύτερο έλεγχο στις υποθέσεις της, από ό, τι θα πετύχαινε διαφορετικά.
Υπάρχει ελπίδα σε αυτές τις πολύ σκοτεινές μέρες, ότι η ΕΕ μπορεί να επιβιώσει και να ευημερήσει; Θα πρέπει να αναγνωριστεί κατ ‘αρχάς ότι τα αίτια της κρίσης είναι πολλά. Μερικοί πιστεύουν ότι φτάνουν πολύ πιο πέρα από την Ευρώπη – κυρίως στην προβληματική φύση της παγκόσμιας οικονομίας – ενώ άλλοι έχουν διαφορετική γνώμη. Η ΕΕ είναι βραδυκίνητη και δεν είναι εξοπλισμένη για την αντιμετώπιση καταστάσεων που απαιτούν επείγουσα και άμεση δράση. Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί κυρίως στο γεγονός ότι το ευρώ δημιουργήθηκε χωρίς την αναγκαία οικονομική υποστήριξη και χωρίς να υπάρχει δανειστής έσχατης ανάγκης. Εξίσου σημαντικό είναι ότι δεν συνέβη η οικονομική σύγκλιση που υποτίθεται ότι θα προέκυπτε μεταξύ των πιο εύπορων και των φτωχότερων χωρών . Η Ατζέντα της Λισσαβώνας, που αποσκοπεί να καταστήσει την οικονομία της ΕΕ την «πλέον ανταγωνιστική στον κόσμο», αγνοήθηκε από τις χώρες που την χρειάζονταν περισσότερο – ιδιαίτερα από τις χώρες του Νότου. Αντί να κάνουν μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, στην υγειονομική περίθαλψη ή στην αγορά εργασίας, οι κυβερνήσεις επέλεξαν να δανείζονται για να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Η ψαλίδα μεταξύ Βορρά και Νότου άνοιξε, ενώ η οικονομία της Γερμανίας ευημερούσε.
Ο κατάλογος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ΕΕ είναι πραγματικά τρομερός. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η σύγχυση φαίνεται να κυριαρχεί και ότι πολλοί πολίτες στρέφονται μακριά από την Ένωση. Ο εθνικισμός βρίσκεται σε άνοδο και πάλι σε όλη την Ευρώπη. Υπάρχει κάποιος λόγος να αισιοδοξούμε; Παραδόξως, η αιτία βρίσκεται κυρίως στο σοκ, που οφείλεται στην ίδια την κρίση. Πολύ πιο ριζοσπαστικές και άμεσες καινοτομίες ξεκινούν σε μια τέτοια κατάσταση από ότι σε μία πιο ήρεμη στιγμή.
Είναι απαραίτητη μια αποτελεσματική βραχυπρόθεσμη απάντηση στις ωδίνες του ευρώ. Ας υποθέσουμε ότι – έστω και με κάποια δόση εξωτερικής βοήθειας – ότι το ευρώ θα επιβιώσει, άλλωστε αυτό εξακολουθεί να είναι το πιο πιθανό. Σε αντίθεση με όσα υποστηρίζουν πολλοί, το καλύτερο αποτέλεσμα για την ευρωζώνη θα ήταν να διασωθεί μαζί με τα 17 πλήρη μέλη της, συμπεριλαμβανομένης, αν είναι δυνατόν, της Ελλάδας. Ίσως είναι και ο μόνος τρόπος ώστε να γίνουν οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στις προβληματικές χώρες.
Μια πρόσφατη αναλυτική μελέτη από την Euro Plus Monitor δείχνει ότι η σύγκλιση που δεν συνέβη όταν το ευρώ εισήχθη για πρώτη φορά, συμβαίνει τώρα πολύ γρήγορα. Η έρευνα κατατάσσει τις χώρες της ευρωζώνης σε σχέση με τη συνολική οικονομική ευρωστία τους και την ταχύτητα με την οποία γίνονται οι μεταρρυθμίσεις στις οικονομίες τους. Οι χώρες, που με κακία αποκαλούνται PIGS – Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία – βρίσκονται όλες μέσα στην πρώτη εξάδα εξαιτίας της εφαρμογής σαρωτικών μεταρρυθμίσεων. Πρόκειται για το άνοιγμα της αγοράς εργασίας, την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, τον εξορθολογισμό του δημοσίου, και τη μείωση της φοροδιαφυγής. ‘Όπως έχει δείξει η προηγούμενη εμπειρία των πιο επιτυχημένων χωρών , οι αλλαγές αυτές είναι η προϋπόθεση για την διατήρηση ενός αποτελεσματικού κράτους πρόνοιας – το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο».
Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στις 17 χώρες όσον αφορά τη συνολική οικονομική κατάστασή της, αλλά έρχεται δεύτερη όσον αφορά το βαθμό προσαρμογής που επέρχεται στην οικονομία της. Στην έρευνα που έγινε, αναφέρεται ότι υπάρχει πιεστική ανάγκη να προχωρήσει η ευρωπαϊκή συζήτηση χωρίς να επικεντρώνεται στις βραχυπρόθεσμες πολιτικές λιτότητας αλλά σε μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις που συμβάλουν στη δημιουργία πλούτου. Παίρνοντας την Ελλάδα ως παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι η εξωτερική βοήθεια καθώς και η εσωτερική αναδιάρθρωση θα πρέπει να επικεντρωθεί στη δημιουργία επενδυτικών ευκαιριών και στο άνοιγμα νέων αγορών. Καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι παρόλο που θα μεσολαβήσει αναμφισβήτητα μια περίοδος που θα υποφέρουν οι χώρες της ευρωζώνης, στο τέλος η Ευρώπη μπορεί να βγει ισχυρότερη ακόμα και από την Αμερική και την Ιαπωνία, οι οποίες δεν προχωρούν σε ανάλογες μεταρρυθμίσεις.
Αρκετά κράτη-μέλη έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στο ευρώ, εάν ξεπεραστούν τα σημερινά προβλήματα. Σε περίπτωση που το ευρώ επιβιώσει θα πρέπει και η βρετανική ηγεσία να συλλογιστεί αν πρέπει να αναθεωρήσει την στάση της.
Τι γίνεται όμως όσο αφορά την δημοκρατία, μέσα σε όλα αυτά; Εκείνοι που έχουν αναλάβει το μανδύα του σωτήρα της ΕΕ – Άνγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζί, μαζί με τους «τεχνοκράτες» στην Ελλάδα και την Ιταλία – παρακάμπτουν σε μεγάλο βαθμό τα θεσμοθετημένα κέντρα αποφάσεων της Ένωσης. Ο διάσημος φιλόσοφος Jürgen Habermas, εκφράζει πικρά παράπονα για το γεγονός ότι υπονομεύονται οι δημοκρατικές διαδικασίες.
Ωστόσο, στην παρούσα φάση η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία θα ήταν η κατάρρευση του ευρώ και το χάος που θα προκύψει. Η σταθεροποίηση του ευρώ θα αποτελέσει την γέφυρα για μια μακροπρόθεσμη αλλαγή και το ερέθισμα για τη φαντασία. Μια νέα συζήτηση θα πρέπει να ξεκινήσει σε ολόκληρη την Ευρώπη σχετικά με τον πως μπορούν να ξεπεραστούν παραδοσιακοί περιορισμοί της ΕΕ, όπως η έλλειψη δυναμικής ηγεσίας και δημοκρατικής νομιμοποίησης. Αποτελεί εδώ και καιρό μεγάλη αντίφαση ότι ένας οργανισμός που προωθεί της έννοια της δημοκρατίας σε ολόκληρο τον κόσμο, πάσχει ο ίδιος από δημοκρατικό έλλειμμα.
Anthony Giddens , Guardian
Συναφές:
Πλησιάζει το τέλος της κρίσης του ευρώ ;
“Θέλουν οι Ευρωπαίοι περισσότερη Ευρώπη;”
